3-amaliy mashg‘ulot. Mavzu: Masofadan zondlash va ma’lumotlarni taxlil qilish bosqichlari. Maqsad

 
 
 

---

Masofadan zondlash axboroti. 
Obyekt yoki maydon bilan to‘g‘ridan to‘g‘ri aloqada bo‘lmagan maxsus 
asboblarni ishlatib, hamda o‘rganilayotgan maydonga bormasdan turib o‘sha 
obyekt yoki geografik maydon haqida ma’lumotlar to‘plash mumkin.
To‘g‘ridan to‘g‘ri aloqa qilmasdan, fazo orqali ma’lumotlarni o‘tkazish 
vositalari turli maqsadlarni amalga oshirish uchun ishlatilmoqda.
Masofadan zondlashda ma’lumotlarni o‘tkazish elektromagnit nurlanishdan 
foydalanib amalga oshirilmoqda. Elektromagnit nurlanish - bu obyektga urilganda 
ishlab chiqiladigan va kuzatib bo‘ladigan energiya turidir.
Ushbu energiyani qayta ishlash uchun qabul qilish zondlash deb ataladi.
Obyektdan qaytgan yoki ajralib chiqqan elektromagnit nurlanish masofadan 
zondlash ma’lumotlarining asosiy manbasi bo‘lishiga qaramasdan elektromagnit 
nurlanish o‘rniga boshqa turdagi kuch maydonlari ham ishlatilishi mumkin.
Yer resurslarida tadbiq etish uchun to‘plangan masofadan zondlash 
axborotlarining juda ko‘p qismi sensorlarda yozib olingan elektromagnit energiya 
natijasidir. Asosiy diqqatimizni sensorlar yordamida elektromagnit spektrning 
ko‘rinuvchi va qaytgan infraqizil segmentlarida yaratilgan suratlar va tasvirlarga 
qaratamiz, radar hamda termal sensorlardan olingan bir nechta tasvirlarni ko‘rib 
chiqamiz. Masofadan ma’lumot to‘plash boshida aerofotoapparatlarning 
fotoplyonkalarini ishlatish orqali amalga oshirilgan.
Hozirgi kunda esa, suniy yo‘ldoshlar Yerning (Yerning qoplanishi, yerdan 
foydalanish, relyef, harorat va boshqa) fizik va biofizik hususiyatlarini elektron 
sensorlar yordamida raqamli o‘lchashda asosiy asbob hisoblanadi.
Masofadan zondlash jarayoni. 
Masofadan zondlash jarayoni energiyani talab qiladi. Misol uchun, biz 
kompyuterning ekraniga qaraganimizda masofadan zondlash jarayonida faol 
ishtirok etamiz.
Nurlanish manbai bo‘lgan yorug‘likning fizik miqdori ekrandan tarqatiladi. 
Nurlangan yorug‘lik sensor (ko‘zlar) bilan uchrashguncha va sensor (ko‘zlar)da 
ma’lumot olingunga qadar qandaydir masofani bosib o‘tadi.
Har bir ko‘z axborotni yozib olish va qayta ishlab ma’lumotga aylantirish 
uchun protsessorga (miya) signal jo‘natadi.
Insonning sezgi organlari to‘lqin yoki pulslar orqali obyektlardan uzatilgan 
ma’lumotlarni ajralib chiqqan yoki qaytgan, aktiv yoki passiv bo‘lgan turli 
signallarni qabul qilib, tashqi dunyo haqida deyarli to‘liq ma’lumot to‘playdi.
Shu hisobga olinishi kerakki, masofadan zondlangan energiya quyoshdan 
keladi, energiya quyoshning atom qismlaridan nurlanadi, keyin fazo bo‘shlig‘ida 
yorug‘lik tezligida tarqaladi, Yer atmosferasi bilan o‘zaro ta’sirga kirishadi, undan 
keyin Yer yuzasi bilan o‘zaro ta’sirga kirishadi, energiyaning ayrim qismi orqaga 
qaytadi, so‘ngra yer atmosferasi bilan yana bir marta o‘zaro ta’sirga kirishadi va 
nihoyat sensorgacha yetib boradi, u Yerda optik tizimlar, filtrlar, fotoplyonkalar 
yoki detektorlar bilan o‘zaro ta’sirga kirishadi.
3.1-rasm masofadan zondlash jarayonining boshidan oxirigacha bo‘lgan 
quyidagi eng asosiy 7 ta elementini (A dan G) tushunishda yordam beradi.
Energiya manbaidan nurlanishi.

---

Masofadan zondlashning birinchi talabi tadqiq qilinayotgan obyektga
elektromagnit energiyani yuborish uchun energiya manbaining mavjudligi.
Energiyaning atmosfera bilan o‘zaro ta’sirga kirishishi. 
Energiya o‘z manbaidan chiqib obyektga tomon borayotganida atmosfera 
bilan aloqaga yoki o‘zaro ta’sirga kirishadi. Agarda energiya manbai Quyosh 
bo‘lsa, energiya birinchi o‘rinda bo‘shliqdan o‘tadi, lekin bu yerda energiya hech 
qanday ta’sirga uchramaydi.
Obyekt bilan o‘zaro ta’sirga kirishishi.
Energiya atmosferadan o‘tib obyektga tomon borayotganida, obyektning va 
nurlanishning xususiyatlariga bog‘liq bo‘lgan holda obyekt bilan o‘zaro ta’sirga
kirishadi. Ta’sirga uchragan energiyaning bir qismi obyektdan aks etadi yoki 
ajralib chiqadi.