3. Jismoniy shaxslardan olinadigan mol-mulk solig'idan Jismoniy shaxslardan olinadigan mol-mulk solig'ini hisoblash va to'lash muddatlari Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar

O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2003 yil 30 avgustdagi PF-3305-sonli farmoniga ko’ra kichik biznes subyektlari tarkibiga 2004 yil 1 yanvardan boshlab, quyidagi lar kiritilgan:yakka tartibda tadbirkorlik faoliyati bilan shug’ullanuvchi lar;xodimlarining urtacha yillik soni:– ishlab chiqarish tarmoklarida 20 kishidan; xizmat ko’rsatish soxasida 10 kishidan;ulgurji, chakana savdo va umumiy ovqatlanish soxasida 5 kishidan oshmaganmikrofirmalarda;quyidagi tarmoklarning urtacha yillik xodimlari soni:yengil va oziq-ovqat sanoati, metalga ishlov berish va asbobsozlik yogochni qayta ishlash, mebel sanoati va qurilish materiallari sanoati 100 kishidan;mashinasozlik metallurgiya yokilgi-energetika va Kime sanoati, Qishloq xo’jalik mahsulotlarini yetishtirish va qayta ishlash, qurilish hamda boshqa sanoat ishlab chiqarish soxalari 50 kishidan;Fan, ilmiy, transport, aloqa, xizmat ko’rsatish soxasi (sug’urta kompaniyalaridan tashqari), savdo va umumiy ovqatlanish hamda boshqa ishlab chiqarishga aloqador bo’lmagan soxalar 25 kishidan oshmagan kichik korxonalar.

l. Jismoniy shaxslardan olinadigan mol-mulk solig'ining
iqtisodiy mohiyati
Jismoniy shaxslarning mol-mulkiga solinadigan soliq - bu bevosita
soliq bo'ladi, u o'zining ushbu sifati bilan moddiy boyliklami olish va
jamg'arish jarayonida undiriladi. Bu real soliqdir, («real» atamasi (inglizcha
real - mulk) ayni ushbu soliq birinchi galda fuqaro egalik qilinadigan mol
- mulk solinishi bilan bog'liq). Bu muntazam soliq hisoblanadi, ya’ni u
yarim yilda bir marta muntazam ravishda undiriladi. Nihoyat bu hududiy
soliq bo'ladi, u O'zbekiston Respublikasi hududida bo'lgan va unda
ro'yxatga olingan ko'chmas mulk va transport vositalari (2002-yil 1-
yanvardan transport vositalari dvigatel quwatidan olinadigan soliq bekor
qilingan) uchun to'lanadi. Mol-mulk solig'i mutanosib (proporsional) vashedulardir.
Jismoniy shaxslarning mol-mulkiga solinadigan soliqni huquqiy
tartibga solishning asosiy manbalariga O'zbekiston Respublikasi Soliq kodeksi. O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1995-yil 29-
dekabrdagi 478-sonli «Jismoniy shaxslarga mulk huquqida tegishli bo'lgan
bino va inshootlami baholash va qayta baholash to'g'risidagi nizomni
tasdiqlash to‘grisida»gi qarori (O'zbekiston Respublikasi Vazirlar M ahkamasining 1994-yil 9-dekabrdagi 591-sonli «Jismoniy shaxslarning molmulkiga solinadigan soliq stavkalarini tasdiqlash to‘g'risida»gi qaroriga
muvofiq ishlab chiqilgan), O'zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi va
Davlat soliq qo'mitasi tomonidan «Jismoniy shaxslarning mol-mulkiga
solinadigan soliqni hisoblab chiqish va budjetga to'lash tartibi to'g'risida»
yo'riqnoma ishlab chiqildi. Ilgari ushbu soliqnining undirib olinishi 1993-
yil 28-dekabrda qabul qilingan «Jismoniy shaxslarning mol-mulkiga solinadigan soliqlar to‘g‘risida»gi O'zbekiston Respublikasi qonuni bilantartibga solinar edi.
Respublika fuqarosi, boshqa davlat fuqarosi yoki fuqaroligi bo'lmagan
shaxs, O'zbekiston rezidenti yoki norezidenti bo'lishidan qat’iy nazar soliq
solinadigan mol-mulkka ega bo'lgan jismoniy shaxslar mol-mulk solig'I to'lovchilari hisoblanadi.
O'zbekiston Respublikasi Soliq kodeksining 90-moddasiga muvofiq
soliqqa tortiladigan obycktga: 1) uy-joylar, 2) kvartiralar, 3) bogdorchilik
va o'zumchilik shirkatlari a’zolarining chorbog' va bog' uylari 4) garajlar
va boshqa imoratlar, bino va inshootlar kiradi hamda yuqoridagi molArt94
mulkka ega bo'lgan jismoniy shaxslar mol-mulk solig'i to‘lovchilardir.
Bundan tashqari, 2002-yil 1-yanvargacha jismoniy shaxslaming mulki
bo'lgan avtomobillar, motorli qayiqlar, vertolyotlar, samolyotlar va boshqa
transport vositalari dvigatellarining quwati soliq solish obyekti bo'lib
hisoblangan. Lekin 2002-yil 1-yanvaridan O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2001-yil 31-dekabrdagi «Asosiy makroiqtisodiy
ko'rsatkichlar prognozi va 2002 yilgi O'zbekiston Respublikasi Davlat
budjetining parametrlari to ‘g‘risida»gi 490-son qaroriga muvofiq Jismoniy
shaxslaming transport vositalariga benzin, dizel yonilg'isi va gaz ishlatganlik uchun iste’moli solig'i joriy etildi.
Umuman olganda, «soliq solish obyekti» va «soliq solish predmeti»
tushunchalarini farqlash zarur. Bu farq ayni jismoniy shaxslar mol-mulkiga
solinadigan soliqqa nisbatan yanada yaqqol namoyon bo'ladi, u soliqning
subyektini aniqlaydi va u bilan ma’lum huquqiy aloqada, jumladan, mulk
huquqiy munosabatlarda bo'ladi. Shunga e’tibomi qaratamizki, 1998-yil
13-yanvardagi 392-sonli Yo'riqnoma (2-bandi)da O'zbekiston Respublikasi
Soliq kodeksidan (89-modda) farqli o'laroq, shunday belgilanadiki, soliq
*o‘z ixtiyorida mol-mulkka ega bo'lgan jismoniy shaxslar tomonidan to ‘lanadi». Mazkur yo'riqnomaning 5.3-bandi shuni belgilaydiki, soliq bo'yicha
imtiyozlar faqat tovar mulk imtiyoz oluvchining o‘z mulki bo'lgan hollerdagina beriladi.
O'zbekiston Respublikasi Va/irlai M,ihk.im;isiiiinn 1995-yil 29-dckabrdagi 478-sonli qarori bilan tasdiqlaiiKiin «Jixmoniy n I u ix n Iiiiiu i mulk
huquqida tegishli bo'lgan bino va inshootlarni baholash vn <|iiytn bnholnsh
to'g'risida» nizomning 4-bandida shunday dcyiladi: «ioydalanish uchun
qabul qilingan va mahalliy texnik ro'yxatdan o'tkazlsh idorasida ro'yxatga
olingan, jismoniy shaxslarga mulk huquqida tegishli bo'lgan uy Joylar,
kvartiralar, bog'dorehilik va uzumchlllk shirk at lari a ’zohrlnlng chorbog' va
bog uylari, garajlar va boshqa imoratlar, binolar va Inshootlar soliq solish
uchun baholash obyekti hisoblanadi».