3. Komil insonni tarbiyalashda oiladagi tarbiyaning o`rni qanday deb o`ynaysiz?
Download 110 Kb.
|
Munavvarov Muxlisxon Mehroj og'li
|
Reja:
2. Bolalarni ijtimoiy himoyalash bo`yicha mavjud bo`lgan qanday xalqaro hujjatlarni bilasiz va ularni tahlil qiling. 3. Komil insonni tarbiyalashda oiladagi tarbiyaning o`rni qanday deb o`ynaysiz? 4. Yosh oilalar va ularning ijtimoiy himoyasi borasida qanday chora tadbirlar amalga oshirilmoqda?
Respublika bolalarning Ijtimoiy moslashuvi markazi, "Sen Yolgiz Emassan" jamg'armasi, "Oila" markazi, Sog'liqni saqlash, Xalq ta'limi, Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirliklari, O'zbekiston Milliy universiteti va UNICEF tomonidan tashkil etilgan ushbu tadbir BMT Bola huquqlari to'g'risidagi konvensiyaning 30 yilligiga bag’ishlandi. Unda ijtimoiy sohaning turli jabhalarida ishlayotgan mutaxassislar, jumladan xalqaro va mahalliy ekspertlar, siyosatchilar, parlament a'zolari, davlat idoralari vakillari, tadqiqotchi va amaliyotchilar ishtirok etdilar. Tadbirning asosiy maqsadi O'zbekistonda ijtimoiy ishlarni samarali rejalashtirish va bu sohani rivojlantirish bo'yicha uzoq muddatli echimlarni ishlab chiqish, shuningdek ushbu sohaga muntazam ravishda investitsiya kiritish va shu orqali himoyaga muhtoj oilalar farovonligini ta’minlash uchun barqaror yondashuvni qabul qilish uchun hukumatning harakatlar strategiyasiga hissa qo'shishdan iboratdir. Shuningdek, tadbirda bolalarni himoya qilish bo'yicha islohotlarni kuchaytirish uchun ijtimoiy xizmat xodimlarini o'qitish va qo'llab-quvvatlash, ushbu tadbirlarni rejalashtirishning samarali usullari ko'rib chiqildi. “Biz ijtimoiy xizmatlarga ishchi kuchini qanday rejalashtirish, rivojlantirish va investitsiya qilishni o'rganishimiz kerak." Forumda oilaviy muhitdan mahrum bo'lgan bolalarga xizmat ko'rsatish borasidagi ishlar, shuningdek nogironligi bo’lgan bolalar integratsiyasi hamda ijtimoiy va huquqiy xavf guruhlaridagi bolalar o'rtasida huquqbuzarliklarning oldini olish masalalari muhokama qilindi. UNICEFning mintaqaviy vakolatxonasining bolalarni himoya qilish bo'yicha maslahatchisi, Stela Grigorash: “Hatto muassasalar hukumatlar tomonidan yaxshi moliyalashtirilgan va kichik guruh bolalar uchun mo'ljallangan mamlakatlarda ham ularning barchasi bolalar uchun zararli hisoblanadi. Shuning uchun biz ushbu yondashuvdan uzoqlashishimiz kerak. Tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, jismoniy va jinsiy zo'ravonlik bunday maxsus muassasalarda ko'proq uchraydi,”-dedi. U bolalar oilaviy muhitda eng yaxshi rivojlanishini ta'kidladi. Stela Grigorash, shuningdek, 2018 yilda Buxarestda bo'lib o'tgan konferentsiyada 20 dan ortiq mamlakatlar tomonidan ma'qullangan Mintaqaviy harakatga chaqiriqni kelgusida amalga oshirishga da’vat etdi. Unda ijtimoiy xizmatla sohasidagi kadrlar salohiyatini oshirish asosiy tamoyillari, shu jumladan ijtimoiy sohaning umumiy ta'riflariga rozilik bildirilgan, jumladan. xizmat ko'rsatish va ijtimoiy xodimlarning vakolatlarini kengaytirish masalalari ham kurilgan. “Biz ijtimoiy xizmatlarga ishchi kuchini qanday rejalashtirish, rivojlantirish va investitsiya qilishni o'rganishimiz kerak. Ular bizga mahalliy miqyosda juda zarur. Davlat tomonidan ijtimoiy ishchilarni qo'llab-quvvatlash muhim ahamiyatga ega,"- dedi u.
Nogironligi bo’lgan bolalar uchun ijtimoiy xizmatlar bo'yicha munozaralar sog'liqni saqlash tizimidagi mavjud modeldan ijtimoiy modelga o'tish zarurligi ta'kidlandi. Bu jamoalarning ijtimoiy integratsiya jarayonlariga ko'proq jalb qilinishini anglatadi. Shuningdek, ishtirokchilar inklyuziv ta'lim berishda nogiron bolalarning ijodiy qobiliyatlaridan foydalanish usullarini ham o'rganib chiqdilar Penniy Kakama, UNIVEFning Evropa va Markaziy Osiyo mamlakatlari bo’yicha mintaqaviy vakolatxonasining bolalarni himoya qilish bo'yicha mutaxassisi, bolalar uchun odil sudlovni ta'minlashdagi asosiy muammolar haqida gapirdi. "Qonun bilan ziddiyatda bo’lgan bolalar ko'pincha vaziyatlarning qurboni bo'lishadi va ularning barchasi odil sudlovdan bahramand bo'lishlari uchun huquqiy yordam olish huquqiga ega", dedi u o'z murojaatida. Forum ishtirokchilari, shuningdek, O'zbekistonning bolalar huquqlari va manfaatlarini himoya qilish borasida so'nggi yillarda amalga oshirgan chora-tadbirlar, shu jumladan, ushbu sohadagi qonunchilik bazasini rivojlantirish borasidagi sa'y-harakatlar haqida gapirishdi. Shu bilan birga, bolalarning ijtimoiy himoyasi tizimini yaratish uchun hal qilinishi kerak bo'lgan masalalar hali ham mavjud. Mutaxassislarning ta'kidlashicha, O'zbekistonda bolalarni himoya qilish muassasalari mavjud bo'lsa ham, ular bir qator omillar, masalan agentliklar o'rtasida muvofiqlashtiruvning sustligi, ijtimoiy xizmatlar ko'rsatishning yaxlit tizimi yo'qligi va malakali mutaxassislarning etishmasligi kabi sabablar uchun samarali ishlamayapti. Ma'ruzachilar ta'kidladilarki, mamlakat malakali ijtimoiy ishchilarni tayyorlashga, jumladan, ish boshqaruvchisi darajasida, mavjud kadrlardagi bo'shliqlarni bartaraf etish va bolalarning sezgir himoyasi tizimlarini ta'minlash uchun sarmoya kiritishi juda muhimdir. Forum ishtirokchilari samarali ijtimoiy xizmat kadrlarini rivojlantirish uchun asosiy shartlarni belgilab oldilar. Ijtimoiy ishchilar uchun kasb va lavozimlarni aniqlash va ishlab chiqish zaruriyati mavjudligi aytib o’tildi. Bu sohadagi o'quv dasturlari tegishli fanlar bo'yicha ta'lim va o'qitish sohasidagi xalqaro standartlarga muvofiq bo'lishi lozimligiga e’tibor qaratildi. Ijtimoiy xizmat xodimlari kam ta'minlangan oilalarga tashrif buyurishlari, ularning ahvolini baholashlari va yordam ko'rsatish uchun zarur choralar ko'rilishi zarurligi ta’kidlandi. UNICEF tomonidan rasmiy ma’lumotlarni global darajada o’rganish shuni ko’rsatadiki, Sharqiy Evropa va Markaziy Osiyo davlatlaridagi muassasalarda yashayotgan bolalar soni hamon yuqori bo’lib qolmoqda - har 100ming boladan 666tasi. Bu dunyo miqyosidagi ko’rsatkichdan – 100ming boladan 120tasi – besh barobar yuqoridir. 2016 yildagi rasmiy ma’lumotlarga ko’ra, O’zbekistonda har 100ming boladan 255tasi internat muassasalarida tarbiyalani. Bu raqam mintaqadagi ko’rsatkichdan past bo’lsa-da, global ko’rsatkichga nisbatan ancha yuqoridir. Ekspertlarning fikriga ko’ra, internat shaklidagi muassaslardagi boalalar sonini qisqartirish muhimdir. Buning uchun bolaning oilasiga yordam berish yoki, zarur hollarda, muqobil oila vasiyligini ta’minlash kerak. O’zbekiston prezidentining yetim bolalar va ota-onasining qaramog’idan mahrum bo’lgan bolalarni ijtimoiy himoya qilishni kuchaytirishga oid qo’shimcha chora-tadbirlar to’g’risidagi qarori va tegishli reja hukumatning bolaning mehribon va g’amxo’r oila sharoitida o’sish huquqini ta’minlashga sodiqligini yaqqol namoyish etadi. “UNICEF deinstitutalizatsiyaga qaratilgan prezident qarori va tegishli rejani qo’llab-quvvatlaydi. Bu “Mehribonlik” uylarida tarbiyalanayotgan bolalar uchun foydali bo’ladi deb hisoblaymiz hamda ushbu chora-tadbirlarni boshqa internat shaklidagi muassasalarga nisbatan ham qo’llashni tavsiya qilamiz,” -dedi UNICEFning O’zbekistondagi vakolatxonasi rahbari Sasha Graumann. “Bu bola himoyasi uchun mas’ul bo’lgan barcha tashkilotlar ishtirokida O’zbekistonda bolalarga vasiylik va homiylik qilish tizimini isloh qilish uchun keng qamrovli strategiyani ishlab chiqishni talab qiladi,” – deb ta’kidladi u. "O'zbekistonda bolali oilalarga maqsadli yordam ko'rsatish bo'yicha chora-tadbirlar ko'rilmoqda,"- dedi “Oila” markazi direktori Dilorom Toshmuxamedova. "Oilani qo’llab-quvvatlash xizmatlarini yanada rivojlantirish zarur, chunki professional ijtimoiy xodimlar oilalarga malakali yordam ko'rsatishlari mumkin, shu yo’sinda bolani oiladan ajratishning oldi olinadi,"- dedi u. Ơzbekistonda bolalarni ijtimoiy himoya qilish tizimini uzoq muddatli isloh qilish bo’yicha takliflarni muhokama qilish uchun davlat va nodavlat tashkilotlari vakillari va xalqaro ekspertlar ishtirok etdilar davra suhbatida ishtirok etdilar. Tadbir “Oila” markazi va UNICEF tomonidan tashkil etildi. Maqsad institutsional yondashuvga asoslangan tizimdan oila muhitiga asoslangan tizimiga o’tishdir. Buning uchun ijtimoiy xizmatlarni va zarur nafaqalarni taqdim etish orqali bolalar va oilalarga ijtimoiy yordam kơrsatishni kuchaytirish lozim. Bunday sa’y-harakatlar oilalarning ehtiyojlarini qondirishni hamda muammolarni erta bosqichlarda hal qilishni ta’minlaydi. Davra suhbati ishtirokchilari Ơzbekistonda bolalarni ijtimoiy himoya qilish tizimini uzoq muddatli isloh qilish bo’yicha takliflarni kơrib chiqdilar. Bunda ijtimoiy xizmat sohasidagi professional xodimlar asosiy harakatlantiruvchi kuch hisoblanadi. UNICEF ijtimoiy xodim kasbini ilgari surish va bunday mutaxassislarning salohiyatini oshirish, shuningdek ijtimoiy ish ơquv dasturini yaratish borasida hukumat va ilmiy doiralar bilan hamkorlik qilmoqda. Maxsus tayyorgarlikdan ơtgan mutaxassislar bolalarni xavf ostiga qơyadigan vaziyatlarni anglashlari, yordam kơrsatilishi kerak bơlgan hollarda oilalarni qơllab-quvvatlashlari mumkin. 2
“Shafqatsiz munosabat va beparvolik haqida tasdiqlanmagan ma'lumot mavjud va xavf ostida bo'lgan bolalarni aniqlash va bu kabi huquqbuzarliklarga uchragan bolalar qo'llab-quvvatlashning tizimli vositasi mavjud emas.” Jabrlangan bolalar va guvoh bolalarning ishtirokinin, himoyasini va jamiyatga qaytishini olgà surishga qaratilgan qonunchilik asoslari va xizmatlarining etishmasligi mavjud. Ixtisoslashgan mutaxassislarning, shu jumladan, barcha sud jarayonlarida bolalar ish bilan bog'liq ishlarni ko'rib chiqish uchun ixtisoslashgan sudyalarning yo'qligi yana bir masala. Jinoiy va fuqarolik sud ishlarini yuritishda bolalarning huquqiy kafolati to'liq ta'minlanmagan. 2006 yildan boshlab BMTning Bola huquqlari bo'yicha qo'mitasi balog'at yoshiga yetmagan bolalarni qamoqxonalarda jazo sifatida yakka hujayralarga joylashtirilishi haqida va xalqaro hamjamiyatning erkinlikdan mahrum bo'lgan bolalarning ahvolini kuzatish imkonniyati mabjud emasligi haqida o`z tashvishini bildirdi UNICEF va O'zbekiston hukumati uchun jabrlanuvchi bolalar va guvoh bolalar uchun adliya tizimida mahsus yondashuvni joriy etish ustuvor yo'nalishlar bo'lib qoladi. Ozodlikdan mahrum bo'lgan bolalarni davolash va ahvolini yaxshilash borasida UNICEF O'zbekiston Respublikasi hukumati bilan Prezidentning turli farmonlarida qayd etilgan islohotlarni amalga oshirishda hamkorlik qilishda davom etmoqda. Milliy qonunchilik bazasini bolalar adliya tizimida xalqaro odil sudlovga muvofiq olib borish va adolat xodimlarining ishlarida bolalar uchun qulay tartib-qoidalarni qo'llash imkoniyatlarini oshirishga qaratilgan keyingi sa'y-harakatlar amalga oshiriladi. UNICEF Xotin-qizlar qo'mitasi bilan hamkorlikda O'zbekistondagi bolalarni himoya qilish tizimini baholadi va bolalarni himoya qilish tizimini mustahkamlash uchun asos yaratdi, bu esa mamlakatning keng ko'lamli va ma'muriy islohotlar kun tartibiga kiritiladi (2018-2021 yillar). Islohotlar bo`yicha muhim tavsiyalar holatlarni o`rganich yondashuvi orqali amalga oshiriladigan ijtimoiy hodim kasbiga sarmoya qilishni va Homiylik va Vasiylik, hamda tuman darajasidagi balog`at yoshiga yetmaganlar ishlari bo`yicha mahkamalararo komissiyani birlashtirish yo'li bilan Ijtimoiy Ishlar Departamentini tashkil qilish orqali amalga oshiriladi. BOLA HUQUQLARINING KAFOLATLARI TO‘G‘RISIDA 1-bob. Umumiy qoidalar Download 110 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|