3-labaratoriya ishi Mavzu: Yo‘l poyini gruntining zichlanganlik darajasi va elactiklik modulini tezkor usulda aniqlash (Dornii). Ishning maqsadi

---

3-labaratoriya ishi 
Mavzu: Yo‘l poyini gruntining zichlanganlik darajasi va elactiklik modulini tezkor 
usulda aniqlash (DorNII). 
Ishning maqsadi:Yo’l to’shamasining mustahkamligini progibomer yordamida aniqlash. 
Ishni bajarish tartibi: yo’l to’shamasining mustahkamligini progibomer yordamida 
aniqlaymiz. Buning uchun, maxsus yuk ortilgan avtomashina tanlab olinadi. Prigibomer yo’l 
to’shamasiga tushadigan kuchlanishdan hosil bo’lgan ègilishni aniqlaydi. Bu ègilishni maxsus soat 
tipidagi indikator ko’rsatadi. Yo’l to’shamasining sinovi tekshirilayotgan uchastkaning xar 50 m 
oralig’ida olib boriladi. Èlastik ègilishni yo’l qoplamasi chetidan 1-1,5 m tashlab o’lchanadi. 
Maxsus ko’rsatilgan 1-shaklga yo’l uzunligining km va piket joyi hamda ègilish qiymati yozib 
boriladi.
1 - s h a k l
T.r. 
Km, 
PK 
Joyning chizmasi va 
tekshirilgan nuqtalar 
G’ildirak 
ketmasdan oldin 
indikatordan 
olingan hisobot, 
mm 
G’ildirak 
ketgandan keyin 
indikatordan 
olin gan hisobot, 
mm 
Amaldagi 
yukdan 
èlastik 
ègilish, mm 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
1 .
2 .
3 .
4 .
5 .
6 .
7 .
8 .
9 .
1 0 .
MAYI ŜNIL progibomeri rama o’qida èrkin aylanadigan tashkil ètuvchi richagdan iborat. 
Richagning orqa elkasi 6 gorizontal yuzali qopqoq 1 bilan tugaydi. Unga ustunchaga 
maxkamlangan indikatorning 3 o’zagi qadaladi. Progibomerning tuzilish sxemasi quyidagicha:
MAYI – ŜNIL progibomerining tuzilish sxemasi: 
a – yonidan ko’rinishi; b – yuqoridan ko’rinishi; 1 - qopqoq; 2 – indikator uchun tayanch; 3 - 
indikator; 4 - indikatorni ushlagich; 5 - shveller; 6 – richagning orqa elkasi ; 7 – ko’taruvchi 
vintlar; 8 - birlashtiruvchi mufta; 9 – tayanch vint; 10 - qotiruvchi bolt; 11 – richagning oldingi 

---

elkasi; 12 – o’lchovchi elka; 13 - ignani mahkamlovchi vint; 14 – yo’l qoplamasiga tegib 
turuvchi moslagich; 15 – ko’ndalang tayanchli balka 
Yo’l to’shamasining haqiqiy umumiy èlastiklik moduli quyidagi formula yordamida 
aniqlanadi: 
E = p D (1 - μ
2
)/l,
Bu erda: р – qoplamaga ta’sir qilgan g’ildirak bosimi, MPa, A guruh transport vositalari uchun р 
= 0,6 MPa, B guruh transport vositalari uchun р=0,5 MPa; D – g’ildirak diametrining izi, m, A 
gurux transport vositalari uchun D = 0,33 m, B guruh transport vositalari uchun D = 0,28 m; l – 
èlastik ègilish, m; μ – Puasson koèffitsienti, μ = 0,3. 
Ish unumdorligini oshirish uchun yo’ol to’shamasi ègilishini aniqlashda uzun bazali 
progibomer ishlab chiqilgan (2-rasm). 
Uzun bazali richagli progibomer korpus tayanchiga 5 maxkamlangan o’qda aylanadigan yig’ma 
richagdan iborat. Richag 6 oldingi 7 va orqa 4 elkalardan tashkil topgan. Oldingi elkada sharnirli 
zoldir yordamida taglikka 11 biriktirilgan o’lchov o’zagi 9 joylashgan. O’lchov o’zagi richagda 
siquvchi vint 10 bilan qotiriladi. Orqa elkada kronshteynda 2 indikator 3 maxkamlangan.
O’lchov o’zagi taglik bilan orqa quyi g’ildirak qiyaliklari o’rtasiga avtomobil orqa o’q 
markaziga joylashtiriladi. Uchli tayanch tagligining 1 nishabli yuzasi indikator o’zagiga tegib 
turadi. 
2-rasm. Uzun bazali richagli progibomer: 
1 – tayanchli taglik; 2 - kronshteyn; 3 - indikator; 4 – richagning orqa elkasi; 5 -tayanch; 6 - 
richag; 7 – richagning oldi elkasi; 8 –orqa qo’sh g’ildirak; 9 - щup; 10 - siquvchi vint; 11 – 
o’lchov o’zagi 
Aniqlangan natijalar 2-shaklga to’ldiriladi. 
2-shakl 
№ 
O’lchangan joy
PK yoki km 
Amaldagi yukdan 
èlastik ègilish, mm 
Ègilishdagi èlastiklik moduli 
Ea=( PхD)*(1-µ
2
)/ l 
MPa 
1 
2 
3 
4 
5 
6 

---

 
Rasmiylashtirish tartibi 
Talabalar variantlarni olishadi va to’shiriq variantini bajaradilar. MS Word matn muharririda 
Times New Roman shrift, 14 o’lchamda tizimga yuklaydilar.