3-lekciya. Materiallıq noqat dinamikası Reje

ishki kúshler dep ataymız.
Mısalı, sistemadaǵı 1 - denege 2 - deneniń tásir kúshin  , 2-denege 1 - deneniń hakis tásir kúshin bolsa  , menen belgileymiz, usınıń menen birge Nyutonnıń úshinshi nızamına muwapıq  yaki   boladı.
5. Sistemadan 1 -, 2 -hám h.k. n - ta materiallıq noqatlarǵa tásir etiwshi sırtqı kúshlerdiń teń tásir etiwshisin bolsa bir indeks menen, yaǵnıy
, , ……,
menen belgileymiz;

10 - súwret. Mexanikaliqsistemadaǵımateriallıqnoqatlararasındaǵı óz-aratásirkúshleri
6. endimateriallıqnoqatlımexaniksistemaushınımpul'sniń ózgerishámsaqlanıwnızamınqarapshıǵayıq (10 - súwret) . 
Mexanik sistemadaǵı n ta noqattıń hár biri ushın

bolıwınesapqaalıp,  háreketteńlemesinjazamız:
(8.9)
Bulteńlemelerdiizbeizqosıp,  ishkikúshlersáykestúrdegruppalansa,  tómendegikórınıstegiteńlemepaydaboladı.
(8.10)
Nyutonnıń úshinshi nızamına tiykarlanıp,  hár bir qawıs ishindegi kúshler jıyındısı nolga teń. Solay eken,  sistema ishki kúshlerinń tolıq vektor jıyındısı da nolga teń boladı.ol halda  (8.10)  teńlemeni tómendegi kórınıste jazıw múmkin.
.  (8.11)
Bul ańlatpanıń shep tárepindegi   kóbeyme impuls   ǵa teń bolıp,   bolsa sistema impul'sine teń boladı
.  (8.12)
Woń tárepdegi ańlatpa bolsa mexanik sistemaǵa tásir etiwshi sırtqı kúshlerdiń teń tásir etiwshisinen ibarat:
, (8.13) nátiyjede,   . (8.14)
Solay etip,  materiallıq noqatlar sisteması impulsinan waqıt boyınsha alınǵan tuwındı,  sistemaǵa tásir etiwshi sırtqı kúshlerdiń geometrik jıyındısınan ibarat bolǵan nátiyjeleytuǵın kúshke teń bolıp tabıladı. 
Solay eken, ishki kúshler materiallıq noqatlar sisteması impulsin ózgertire almaydı.
(8.14) -teńlemege qaray tómendegi juwmaqqa kelemiz:
Sistema inerciya orayı, ol jaǵdayda sistemadaǵı barlıq pateriallıq noqatlar massaları sáwlelengen sıyaqlı hám sistemadaǵı materiallıq noqatlarǵa qoyılǵan sırtqı kúshlerdiń geometrik jıyındısına teń kúsh tásir etken sıyaqlı háreketlenedi.