3 Lekciya: pedagogikali q takt ham pedagogikaliq etika. Reje

3 Lekciya: PEDAGOGIKALI Q TAKT HAM PEDAGOGIKALIQ ETIKA.


Reje:

1. Pedagogikaliq takt ha`m pedagogikaliq etika haqqinda tu`sinik.

2. Pedagogikaliq etika-mug`allimnıń` minez xulkinıń` ko`rinisi.
3. Sabaq protsessinde mug`allimnıń` etikasi.
4. Mug`allimnıń` etikasi ha`m a`dep-ikramlilig`in rawajlandiriw ha`m qa`liplestiriw jollari.
TAYANISh TUSINIKLER:

Pedagogikaliq etika, pedagogikaliq takt a`dep-ikramliliq ar-uyat, na`ziklik, ka`siplik etika, moralliq miynet, a`dalatliliq, qa`dir-qimbat, mug`allimnıń` jeke abroyi.

Moralliq ta`rbiya jan-jakli jane saykes keletugin rAWjlangan adamdi qaliplestiretugin kural. Adamgershilikke ta`rbiyalaw isinıń tek ózine tan ózgeshelikler ha`m nizamliqlar bolganliqtan onıń ilimi negizdegi manisi jasaliw tiyis. Xazir waqitta jaslarga moral`liq ta`rbiya beriwdin maselelerin aniklaw basli Pedagogikaliq etikanıń tiykargi maqseti usi talaplari turmiska asiriw bolip tabiladi.

Etika bilimnıń en negizgi mashkalalarinıń biri-jeke maqset penen uliwma maqsettin óz-ara qatnasin ornatiw. Usilardin óz-ara baylanisi jeke adamnıń sanasinda onıń is ha`reketinde Moralliq sezim ar-uyat o’z minetti turali sezimler tugizadi, jamiette balalardi ta`rbiyalaw protsessinde jeke maqset penen uliwma jamietlik maqsettin birligin korsetip otiriw Pedagogikaliq xizmetke koyilatugin tiykargi talaplardin biri. Sonliqtan Pedagogikaliq etika bul maseleni óz ishine aladi .
Pedagogikaliq etika mug`allimge kasiplik adeplilik turali tusinik, bilim beriwdi gózleydi. Usigan karay mekteptegi sheshiwshi tolga mug`allimnıń Moralliq tayarligi menen madeniyati kazirgi kunde qanday boliwi kerekligin aniklaw, oni mazmuni menen ózinsheliklerin tanlaw Pedagogikaliq etikanıń en tiykargi uyrenetugin maselelerinıń biri. Miynet turlerine boliniwine baylanisli ha`r qiyli kasipler sani kobeyedi Solay etip belgili bir tarAWdv natiyjeli miynet etiw ushin usi kasip wakili óz kasibin toliq ha`m teren uyreniwi kerek. Usinıń menen ol kasiplik moral` rejeleri menen de toliq tanis boliwi zarur. Oytkeni ha`r qanday kasiptin xaliqti ta`rbiyalawda tikkeley yamasa janapay qatnasi bar ekenligi dawsiz. Bul qag`iydanıń asirese pedagogikaliq kasipke qatnasi zor.
Uliwma kasiplik etika adamlardin kasibine, olardin jamiyettegi ornıńa, xizmet ózgesheligine, sotsialliq ayirmashiliqlarina, osken jane omir suretugin ortaliginıń ózgesheligine karay qaliplesedi. Etika- grekshe etos-kuliq, adep, urip degen maniste anlatadi.
Kasiplik etika ishinde Pedagogikaliq etika ayriqsha orin tutadi. Pedagog kadrlar shin manisinde bilim ha`m ta`rbiya beriwshiler gana emes, olar usinıń menen bir qatarda xaliq arasinda ha`r-qiyli ugit-nasiyat islerin alip bariwshilar bolip esaplanadi. Usi jwapkershilikli ha`m maqtanishli xizmetti alip bariwda pedagog xizmetlerdin aldinda ulken waziypalar tur. Olardin bilimi, Oqitiw ha`m ta`rbiyalaw adisleri, jeke basinıń ruxiy ha`m Moralliq tulgasi bolajak a`wladinıń ha`r tarepleme rAWajlaniwina tikkeley tasir jasaydi. Bul jerde mug`allimlerdin minez -kulki mine tartibinıń, oqiwshilar menen jurtshiliqka tiygizetugin ta`rbiyaliq paydasi zor ekenligin xasla umitpAWimiz kerek.
Mektep ha`r bir adamnıń jasap turgan ortaligin teren uyreniwin kaleydi. Al mektepte negizgi tulga-mug`allim. Olardin bilimine, pedagogikaliq sheberligine, jumiska degen suyispenshiligine baylanisli bizin bolajak jaslarimizdin bilimge degen, miynetke degen kabileti, ruxiy kasietleri jetilisedi. Olay bolsa mekteptin negizgi maqseti balalarga bilim beriw menen bir qatar olardin dun`yaga degen kóz-qarasin, ha`zir da`wirde elimizde juz berip atirgan ha`r qiyli ózgerislerge qatnasin, adamgershilikli kasietlerin qaliplestiriw ha`m solay etip korshagan org\taliqti teren uyreniwge jagday jasaw bolip tabiladi. Basqasha aytqanda mektepte sanAWli teren` bilimli, fizikaliq ha`m aqil miynetine bir dey qabiletli saw-salamat a`wladti jamiyet ha`m ilim talabina say adamlar etip ta`rbiyalap jetilistirip shig`aradi. Mug`allimnıń jamiyet aldinda usi ardakli miynet kundelikli oqiw-ta`rbiya jumisinda, jamiyetlik xizmet atkariw barisinda, ulgili shanaraq, jarasiqli turmis kuriw jolinda juzege asadi.
Pedagogikaliq etikanıń basli ózgeshelikerinıń biri mug`allim jas ospirimlerge Moralliq ta`rbiya beriw protsessinde tek belgili moralliq qagiydalardi qaytalaw arqali menen emes, al putkil oqiw ta`rbiya isin adamgershilikke ta`rbiyalaw isi menen ushrastira biliwi kerek. Bul protsesti iske asiriw ushin mugalimnıń ózi printsipial ha`m kasiplik tayarlangan, jwapkershilikti seze bilgen boliwi kerek. Ustazlardin bilimliligi-jaslardin moralliq qasietlerin ózinen-ózi qaliplestire almaydi. Adam bilimli boliwi mumkin, birak minez kulki adamgershilikli kasieti gey waqitta onıń bilimine qayshi keliwi itimal. Omirde geybir bilimli adamlar arasinda moral`din normalari menen printsiplerine kayshi keletugin, sózi menen isi arasinda alshakliq bar adamlar gezlesip otiradi. Onıń sebebi, algan bilimi adamnıń jan dun`yasina, ishki sezimine aylanbaganliginda. Bilimli mug`allim-sonıń menen qatar joqarg`i moralliq kasietlerdin iyesi bolmasa ta`rbiya isine ziyanıń tiygizedi.
Sonliqtan pedagogikaliq kollektivte etikaliq teoriyaliq maselelerin unamli talap turiwdi turaqli dasturge aylandirip otiriw shart.
Pedagogikaliq etikanıń- ózgesheligi mug`allim jas a`wladka belgili bir tarawda bilim beriw menen qatar ózinıń is ha`reketi, dun`yaga kóz karasi, adamgershiligi ha`m gumanistlik qasiyetleri arqali olardi biyik Moralliq ruwxta ta`rbiyalawi tiyis.
Mug`allim etikasinıń -tagi bir ózgeshiligi shakirtlerine suyispenshiligi “Balalardi suymeytugin adamlar mug`allim boliwi mumkin emes”. Makorenko A.S.(kaz.Mektebi a`9u`w j). Mug`allimshilik kasip qanday da`wirde bolmasin balalardi suyiwdi basli talap etip koyadi. Birak balalarga degen suyispenshilik karapayim sezim emes. Mug`allim ha`r bir okushinıń kabiletin tusine biliwi yagniy olardjin ruwxiy rawajlaniwdin anagurlim tiyimli usillarin tabiwga bagdarlaniw kerek. Sonliqtan mug`allim balalardi miynetkesh boliwga alga qoygan maqsetin qanday etkendede orinlawga ha`reket etiw ta`rbiyalaw kerek. Albette oqiwshiga qoyilatugin talap kuri basqariw emes, korkitiw, jekiriniw turinde bolmay, al barliq waqitta aqilg`a siyimli sinshil adil qarim-qatnas tiykarinda boliwi kerek. Bul talap orinlanbasa ta`rbiyaliq okituishiliq rAWajlandiriwshiliq talap axmiyetin jogaltadi.
Oqiwshiga degen suyispenshilik penen katan talap bir-birin biykarga shigarmaydi, ol kerinshe olar bir birin toliqtiradi olardi adalatli sinshil miynet suyiwshilik ruwxta ta`rbiyalaydi. Balalar psixikasi ha`r narseni tez qabillawga biyim asirese korkem obrazlar, adamnıń oyina qatti tasir etetugin wakiyalar olarda kop kiziktiradi. Ayrim jagdaylarda oqiwshilar jagimli qiliqlardan gore jagimsiz qiliqlardi tez kabillaydi. Mine sonliqtanda mug`allimler bul jagdaylarda ha`r waqitta este tutiwlari kerek.
Pedagogikaliq etikanıń qaliplesiwinde pedagogikaliq kollektiv korkemli orin tutadi. Pedagogikaliq kollektiv balalarga ta`rbiya beriwde bir tutas jane bir adamday bolip kush jumsap ha`reket etiwleri kerek.
Moralliq minnet . Etikanıń negizgi kategoriyalarinıń biri. Olar adamlardin aldinda turgan minnetti tusiniwge baylanisli belgili ha`reket, tartip minez-quliqti qaliplestiredi. Ha`r bir adamnıń sanasi uliwma alganda jamiyetlik sana bolsada, ol adamnıń okean ortaligina, algan ta`rbiyasina ózgesheligine karay ha`r turli boladi.
Pedagogikaliq etikanıń jamiyetlik turmista atkaratu-gin xizmeti ayriksha. Bolajak jaslardin ha`r tarepleme rAWajlangan adam bolip jetilisiwi mug`allimlerdin oqiw ta`rbiya jumisin moralliq ta`rbiya isine bagdarlaniwina, olardin óz basinıń, ishki sezimlerinıń, moralliq qabiletinıń bir tutas boliwina baylanisli. Sonıń ushin bolajak pedagog kadrlardi tayarlawda, olarga etikadan teren bilim beriw kerek. Pedagog kadrlardin teren bilimli ha`m ruwxiy dun`yasinıń bayligi bolajak a`wladti dawir talabina say etip ta`rbiyalap shigariwdin birden bir kepili boladi.
Adep-ikramliliq kategoriyalari adamzat jamietinde erte waqitlardan beri payda bolgan. Adep-ikramliliq tusinikleri jamiyettin ob`ektiv jagdaylarina karap osip kosimshalar kosilip ha`r qiyli da`wirde ha`r turli ha`rakterde jana mazmun ha`m klasliq belgi alip kelgen.
Etika kategoriyalarinıń kopshiligi karama-karsi ha`rakterge iyeU` jaksiliq penen jamanliq, xujdanliliq penen xujdansizliq h.t.b. Ha`r bir kategoriyanıń ózine tan ózgesheligi bar. Ol jeke adam menen jamiyet arasindagi baylanislardin belgili bir tarepinde korinedi.
Kasiplik minnet Pedagogikaliq etikanıń tiykargi kategoriyalarinıń biri bolip ol mug`allimnıń kasiplik minnetindeU` óz jumisina do’retiwshilik qatnasta boliwinıń zarurligi, ózine katti talapshanliqti, óz bilimin jetilistiriwge umtiliw pedagogikaliq sheberligin rAWajlandiriw, oqiwshilar ha`m olardin ata-analarina talapshanliq mektep turmisina aktiv qatnasiw h.t.b. di talap etedi. Mug`allim oqiwshilardin bilimin juzeki bolip kalmAWi ushin olardi kadagalap turiwi zarur. Mug`allimnıń moynıńa tomendegi minnetler juklenediN`
Oqitiw tarawinda -mug`allim jaslardi ilim tiykarlarin qaysi da`wirde alganligin tekserip, bilip uqip ha`m ko’nlikpeler menen qurallandiriw tiyis. Onıń ushin mug`allim óz ustinde tinimsiz islep óz bilimin, madeniyatin joqarilatip bariwi kerek.
Ta`rbiya tarawinda - mug`allim oqiwshilardi tek bilim menen qurallandirip qoymaw dawir talabina mwapiq oqiwshilardin jeke basin ha`r tarepleme rawajlandiriwi kerek.
Jamietlik siyasiy tarawda - mug`allim tek mektepte sabaq beriwshi ha`m ta`rbiyalawshi emes ol jamiyetlik isker esaplanip miynetkeshler arasinda madeniy-siyasiy ta`rbiyaliq jumislardi jolkemlestiriwshi bolip tabiladi.
Jamiyetlik-pedagogikaliq - tarawda mug`allimnıń moynıńa arasinda ata-analar menen propaganda jumislarin alip bariw waziypasi juklengen.
Metodikaliq tarawda - mug`allim óz bilimin, tajriybesin `ayitiw ushin ózinıń metodikaliq bilimin joqarilatiw ustinde islewi kerek, yagniy xaliq bilimlendiriw bolimleri, respublika Pedagogikaliq kolektivlerinıń is tajiriybelerin uyreniwi tiyis. Solay etip minnet, waziypa jeke adamnıń jamiyetke yamasa adamlarga bolgan adep ikramliliq minnetin bayan etedi.
Adillik - bul xaqiyqatliq penen tenliktin olshew tarezisi. Adillik-tenlik jaksiliq kategoriyalarina uqsap jamietlik qatnasiklardin barliq tareplerine tiyisli.
Birak jaksiliq, jamanliq ideyalarin park etip ol adamlardin kundelikli praktikaliq jumislari menen janede bekkem baylanisadi. Adillik mug`allimnıń ózine tan olshemi bolip onıń adep-ikramliliq ta`rbiya alganliligin bildiredi. Pedagog adilliliginıń ózinsheligi sodan ibaratU`
Is-ha`raketin baxalaniwi ha`m ogan bolgan juwap reaktsiyasi mug`allimlerde ha`m oqiwshilarda turli adep-ikramliliq jetiskenliklerinıń darejesine iye boladi.
Adep-ikramliliq baxalawdin ob`ektivligi bul kopshilik jagdayda mug`allimlerge baylanisli. Eger pikir duris kelmey kalsa mug`allim shidamli alpayimliqta ta`rbiyalaniwshi menen til tabisiw kerek.
Mug`allimnıń adilligi balanıń balanıń bilimin baxalawda korinedi. Bizge belgili ha`mme bala birdey baxada oqiy almaydi, sebebi talant, kabilet, qizig`iw, umtiliw, psixikaliq jagday, Pedagogikaliq tayarliq ha`r qiyli boladi.
Bilimdi tekseriw ha`m baxalawdin ta`rbiyaliq a`hmiyeti minada, oqiwshilardin óz jetiskenlikleri menen kemshiliklerine bolgan qatnasi, qiyinshiliqlardi jeniwinen ibarat. Bilimdi tekseriw ha`m baxalaw mamleketlik axmyetke iye. Ar, namis, qadir-kimbat, adam menen jamiyet ortasinda qatnaslardi tartipke saladi, adamnıń minez-qulqina tasir etetugin kural bolip esaplanadi. Ar-namis penen qadir-qimbat tusinikleri bir-birine uqsas. Óz qadirin ar-namisin korgaytugin adamlarda húrmet-izzet, abraygAWmtiliw juzege keledi.
Ha`r bir Oqitiwshi ózi isleytugin mektep abroyi, danki ushin guresiwi tiyis. Kollektiv abiroyin ózinıń jeke ar namisi dep biliwi kerek. Xujdan adam óz minez kulkin jametlik adep ikramliliq normalari boyinsha baxalawi ha`m baqlawi óznıń is ha`reketlerin basqarip bariwi tiyis. Xujdan jeke adimnıń a`dep-ikramliq jaqtan jetiskenligin korsetiwshi ahmietli belgilerdin biri. Xujdan kategoriyasi baxalaw buyrik beriw motevlik ha`rakterge iye. Asirese mug`allimnıń xujdani pak taza boliwi tiyis. Mug`allimnıń jeke abroyi maseleri de ulken axmietke iye. Bul masele joqari xurmet ha`m isenimde, ogan eliklewdi oqiwshilarga kop narselerdi bilip aliwga jardem beredi.Jeke adamdi ha`r tarepleme rawajlandiriw sistemasinda adep-ikram ta`rbiyasi basli tiykar bolip tabiladi.
Adep-ikram printspli bul sana formalarinıń biri bolip, ol pedagogikaliq etika normalarin ha`m printspleri menen o`z-ara baylanis boladi. Jas a`wladtin idiyaliq siyasiy tayarligi aldi menen mug`allimnen kelip shigadi. Mug`allim qaysi pandi Oqitiwina karamastan ózin ideyalogiyaliq aktiv qatnasiw dep biliw kerek, yagniy ha`r bir oqiwshi óz ustinde turaqli islep siyasiy bilimin jetilistirip bariwi shart. Watandi suyiwshilik internatsionalizm grajdanliq sezim -bular Pedagogikaliq etikanıń tiykargi printspleri. Mamleketimizde xazirgi da`wirde ulken ózgerisler bolmakta. Ózbekstan óz garezsizligin algannan keyin janalaniw, ulken pikir juritiw, siyasiy ha`m ekanomikaliq jaqtan tupten ózgerisler juz bermekte.Jaslardi Watandi suyiwge, xaliqlar arasindagi dosliqti bekkemlewge tayarlawimiz kerek.Watandi suyiwshilikke ta`rbiyalaw menen insanlardi atiraptagi adamlardin turmisi menen jakinnan tanisiwdan baslanadi. Watan suyiwshilik- bul Watanga degen muxabbat, ogan berilgenlik, onıń mapi ushin xizmet etiwge tayar turiw degen sóz.
Internatsionalizm-bul turli xaliqlardin óz-ara dosligi, al xaqiyqiy grajdanliq bul maqsettin siyasiy jamiyetlik ha`m madeniy turmisinda aktiv qatnasiw degendi anlatadi. Grajdanliq -bul jeke adamnıń bayligi, jetiskenlik darejesi jamiyetlik turmiska ha`m onıń rAWajlaniwina, sotsialliq ortaliqka baylanisliligi yuoladi. Grajdanliqti ta`rbiyalawdin tik manisi jaslardi dun`yaga kóz-qarasti qaliplestiriw boladi. Mug`allim qaysi pandi Oqitiwina qaramay jamiyetimiz tarepinen koyilgan ideyaliq-siyasiy, adep-ikramli, aqilli, Watan suyiwshiligi, internatsionalizm usagan ta`rbiya talapshan grajdanliq kasieti menen baylanisip bariwi tiyis. Mekteptin waziypasi ulken jastagi balalardin erisken, kolga kirgizgen adep-ikramliliqjarkin ideyani grajdanliq qatnasiklarina ornatiliwinan ibarat. Mekteplerge Watan suyiwshilik, grajdanliq ta`rbiyasi sabaqta ha`m sabaqtan tiskari jumislarda da amelge asiriladi. Mekteptegi massaliq askeriy isler, sport isleri, texnika ha`m basqada ha`r qiyli temada gurrinler, lektsiyalar, ushirasiwlar, viktorinalar jaslardin adep-ikramliligina, grajdanliq minnetine kushli tasir etedi. Albette qasiyetlerge aldi menen mug`allimnıń ózi erisken boliwi kerek.
Kollektivizm bul adamlardin birlesiw sezimi, ol jamiyetlik qatnaslardin rawajlaniw barisinda qaliplesedi. Birlesiw adep-ikramliq printspleri sipatinda, maqset birligi, óz erki ha`rakteri, jeke mapti kollektivlik mapke bagindiriwdan kelip shigadi. Grek filosofi Aristotel`din aytkanıńdayU` adam jamietlik makluk, ol ortaliqtan ajralip bolek, basqa adamlar menen baylanis duzbey jamietlik qatnaslardan tiskarida jasay almaydi. A. Makarenkonıń «Balanıń jeke basin kollektivte, kollektiv tasirinde ta`rbiyalaw» xaqqindagi ideyalardi mug`allimlerdi ta`rbiyalaw jumislarinda ha`m jamietshil mug`allimlerdi jetistiriwde ulken ahmietke iye.
Mug`allim ha`m oqiwshi arasinda bolatugin qatnasta pedagogikaliq taktin a`hmiyeti zor. Pedagogikaliq takt dep biz mug`allimnıń ta`rbiya protsesinde balalardin kewil kuyin, jan dun`yasin minez-kuliqlarin ha`m psixologi-fiziologiyaliq ózgesheliklerin teren bilidin negizinde belgili bir jagdaylardin talabina saykes kollanatugin adis usillardin kosindisina aytamiz. Pedagogikaliq tolip bolmaganıńsha mug`allim óz panıń kansha teren bilgeni menen, ta`rbiyaliq jumista ha`r turli usillardi bilgeni menen ózinıń aldina qoygan jas a`wladka ha`r tarepleme ta`rbiya beriw maqsetine jete almaydi. Pedagogikaliq takttin psixologiyaliq manisi bar ekenligin aytip ketiw orinli. Pedagogikaliq taktin qaliplesiwi jeke oqiwshilardin basindagi sanali yamasa stixiyali turde omir suretugin psixologiyaliq-emotsionalliq dun`yasinıń kurilisina baylanisli. Usigan karay jeke adam basqa adamlar menen, sonday aq jas a`wlad penen qarim-qatnas jasaganda ol ózinıń jeke omir tajriybesin adamlar arasindagi qatnaslardin qanday normalar arqali juzege asatuginligin aniq korsetiwge tirisadi. Oytkeni Pedagogikaliq takt belgili bir sistemada ózine tan ózgeshe kuramali boleklerden turadi. Solardin ishinde oqiwshilarga Pedagogikaliq tasir etiwdegi masherdi saklaw maselesi, Ustazliq igbaldin natiyjeliligi jeke adamlardin, atap aytkanda mug`allimnıń balalardin ruwxiy dun`yasin ha`r tarepleme tusine biliwi, jas a`wladlardin unamli qasietlerin taniw bilip onda putkil adamgershilik minezdi qaliplestiriwge kabiletliligi bolip tabiladi.
Demek pedagogikaliq takt en basli moralliq qasiyet, onisiz ustazliq etiw mumkin emes. Pedagogikaliq takttin uliwma negizi joqarida aytilganıńday ol ha`r bir oqiwshinıń, Oqitiwshinıń praktikaliq xizmetinde kop turli ha`m ha`r qiyli mazmunda bolip keledi. Oytkeni ha`r bir mug`allim ózine tan jekkelik, jas a`wladti ta`rbiyalawda kollanatugin usillari menen tasilleri bar. Ta`rbiya protsesinıń usinday kurallarin praktikada, turmista mugalimnıń kundelikli turmisinda paydalaniwi mumkin. Usinıń saldarinan mug`allimnıń Pedagogikaliq taktin tup manisin tusinbew ózinıń oqiwshilar menen qarim-qatnasin óz manisinde qollanbawi mumkin. Bizin pikirimizshe mug`allimnıń oqiwshilar menen qarim-qatnasi ha`r turli jagdaylarda ha`r turli boliwi mumkin. Sonıń ushin jagdaylarga baylanisli duris sheshim menen ortak til tabiw duris talap koyiwi, bir sóz penen aytkanda mug`allimnıń oqiwshiga orinli, adil ha`raketleri menen tasir etip otiriw kerek. Mug`allimnıń belgili shekten aspay oqiwshiga tasir etiwi onıń pedagogikaliq taktine, sezimine, moralliq kelbetine baylanisli.

Oqitiwshisi óz sózi menen oqiwshinıń diqqattin AWdariwi tiyis. Mug`allim balalar menen adepli spayi qatnasta boliwi kerek. Kishi peyillik-bul ózinıń basinıń qadir-qimbatin seziniw degen sóz. Mug`allim sózinde hesh qanday jekiriliw, baqirip jiberiliw, misqinlaw usagan ha`reketler bolmawi kerek. Ol óz sózinde ózinıń sezeilerin jetkiziw ushin intonatsialardan duris paydalana biliwi tiyis. Oqitiwshi sabaq tusindirgende onıń dawsi aniq ha`m tiniq shigiwi kerek. Mug`allimnıń oqiwshilar menen qarim-qatnas jasawinda onıń dawisi ulken rol` oynaydi. Ha`r bir sózdin adebiy korkemligi, til bayligi korkem boliwi tiyis. Oqiwshi jasina say etip apiwayi til menen tusindiriw ilimiy tildi kop qollana bermewi kerek. Mug`allim óz korkemlilik jaginan basqa kasip iyelerinen ajralip turiwi tiyis.

Juwmaqlap aytqanda ha`r bir pedagog jasalma emes, tabiyiy halda ha`r tarepleme gózzal iqsham adamdi ózine tartqanday darejede boliwi tiyis.