3-ma’ruza: O’simliklarning hayotiy shakllari Reja Hayotiy shakllar haqida tushuncha O’simliklarning hayotiy shakllari

daraxtlar - balandligi kamida 2 m bo'lgan, tanasi aniq belgilangan, yog'ochli havo qismlari bo'lgan ko'p yillik o'simliklar;
butalar - ko'kalamzorlashtirilgan havo qismlari bo'lgan ko'p yillik o'simliklar, daraxtlardan farqli o'laroq, bir nechta tanaga ega, chunki shoxlanish poyaning tagidan boshlanadi;
butalar - butalarga o'xshash, lekin 50 sm dan yuqori bo'lmagan;
uzumzorlar - toqqa chiqadigan, yopishgan, toqqa chiqadigan o'simliklar;
suvli mevalar - suv ta'minotini o'z ichiga olgan suvli kurtaklar bilan ko'p yillik o'simliklar;
giyohlar - er usti qismi har yili o'chib qolsa; ko'p yillik o'tlarda, ildizpoyalarda, piyozchalarda, ildiz mevalari yer ostida qoladi, bir yilliklarda er osti qismi ham nobud bo'ladi.
1903 yilda daniyalik olim K.Raunkier mavjud bilimlarni sarhisob qilib, angiospermlarning hayot shakllari tizimini yaratdi va u hali ham keng tarqalgan. U quyidagi printsiplarga asoslanadi. Morfologik - regeneratsiya kurtaklarining tuproq yuzasiga nisbatan joylashishi va noqulay mavsumda ularni himoya qilish usullari.
Fiziologik - o'simliklarning harakatsiz mavsumga bo'lgan munosabati. Qisqartirilgan shaklda Raunkierga ko'ra hayot shakllarini tasnifi quyidagicha:
fonerofitlar - tuproq sathidan 25 sm balandlikda joylashgan yangilanish kurtaklari bo'lgan o'simliklar;
xamefits - kam yangilanadigan kurtaklari bo'lgan o'simliklar (tuproq yuzasidan 25 sm dan yuqori bo'lmagan);
gemikriptofitlar - tuproq yuzasi darajasida joylashgan, o'lik qopqoq yoki tuproqning yuqori qatlami bilan himoyalangan regeneratsiya kurtaklari bo'lgan o'simliklar;
kriptofitlar - yangilanish kurtaklari er ostida yoki suv ostida bo'lgan o'simliklar;
trofitlar - urug'lar shaklida noqulay mavsumni o'tkazadigan yillik o'simliklar.
K. Raunkerning tizimi universal bo'lib, u dunyoning turli xil ekologik-geografik mintaqalarida uchraydigan barcha hayot shakllarini qamrab oladi. Ushbu tizim nafaqat angiospermlarning hayot shakllarini tasniflaydi, balki ularning evolyutsiyasini - daraxtlardan o'tlarga qadar namoyish etadi. Hayotiy shakllarning tarkibi mamlakat iqlim sharoitining ko'rsatkichi (ko'rsatkichi) bo'lishi mumkin. K. Raunkier hayot shakllarining tarqalishi va tarqalish qonuniyatlarini o'rganish uchun statistik tahlil usulini ishlab chiqdi va qo'lladi.

1962 yilda rus botanigi I.G. Serebryakov o'simliklarning er usti skelet o'qlari tuzilishi va umr ko'rish davriga asoslanib tasniflashni taklif qildi, unda eng katta bo'linmalar (bo'linmalar va turlar) er usti skeletlari tizmalariga (umr bo'yi o'nlab va yuzlab yillar yashaydigan daraxt tanasi, bolta bilan butalar, 20-30 yil yashaydi, mitti butalar - 5-10 yil, yillik kurtaklar bilan o'tlar). I.G. Serebryakov ma'lum bir ekologik sharoitda o'sishi va rivojlanishi natijasida ontogenezda paydo bo'ladigan va ushbu tuproq-iqlimiy va senotik sharoitlarda tarixiy shakllangan ushbu sharoitlarga moslashuvchanlikning ifodasi sifatida paydo bo'ladigan hayotni o'simliklarning ayrim guruhlarining o'ziga xos odati deb ataydi.
O'simliklar hayoti shakli tushunchasi
Ta'rif 1