3-mavzu. Iqtisodiy davrlar. Ishsizlik. Reja

Qisqacha xulosalar
Iqtisodiy davrlar asosan to’rtta bosqichini o’z ichiga oladi va ularni iqtisodiy tebranishlar deb yuritish maqsadga muvofiq. Iqtisodiy tebranishlarning sabablari xilma - xil bo’lsada, ularning barchasi yalpi xarajatlar hajmining o’zgarishi orqali YAIM dinamikasiga ta’sir ko’rsatadi.
Ishsizlik darajasi deb ishsizlar soninning ishchi kuchi soniga nisbatiga aytiladi. Ishchi kuchi ham boshqa tovar mahsulotlari kabi bozorda sotiladi va sotib olinadi. To’la ish bilan bandlik 100% ish bilan ta’minlanganlik darajasini anglatmaydi.
Kelib chiqish sabablariga ko’ra friksion, tarkibiy va davriy ishsizlik turlari mavjud.
Ishsizlikning tabiiy darajasi friksion va tarkibiy ishsizlik darajalari yig’indisiga teng bo’lib, mamlakatdagi oxirgi o’n yilda mavjud bo’lgan haqiqiy ishsizlik darajasi va keyingi o’n yil uchun prognoz qilib hisoblangan ishsizlik darajalarining o’rtacha miqdori sifatida belgilanadi.
Ishsizlar sonining oshishi, Ya’ni ishsizlikning haqiqiy darajasi uning tabiiy darajasidan yuqori bo’lishi potensial hajmdagi YAIM bilan haqiqiy hajmdagi YAIM o’rtasida uzilishga olib keladi. Ouken qonuni bunday bog’liqlikning miqdoriy darajasini ifodalaydi.
AQSH ipotekali kreditlash tizimida ro’y bergan minqiroz asta sekin butun moliya tizimini qamrab oldi va pirovardida iqtisodiy inqirozga ham aylandi. Natijada iqtisodiyotda pasayish va ishsizlik darajasining o’sishi kuzatildi.


Nazarot va muhokama uchun savollar
1. Iqtisodiy tebranishlarning sabablarini qanday izohlaysiz?
2. Ishsizlikning qanday turlari mavjud? Ishsizlik darajasi qanday aniqlanadi?
3. Ishsizlikning tabiiy darajasi, ish bilan to’liq bandlilik tushunchalariga tavsif bering.

4. Potensial YAIM ko’rsatkichini izohlab bering.

5. Makrodarajada ishsizlikning iqtisodiy oqibatlarini qanday o’lchash mumkin ?
6. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozining kelib chiqishiga qaysi holatlar sabab bo’ldi?
7. Moliyaviy inqirozning ishsizlik darajasiga ta’siri qay tariqa ro’y beradi?

Asosiy adabiyotlar

1. 
   Mirziyoyev SH.M. Erkin va farovon, demokratik O’zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti lavozimiga kirishish tantanali marosimiga bag’ishlangan Oliy Majlis palatalarining qo’shma majlisidagi nutq. / Toshkent:-O’zbekiston. 2016.-56
   
2. 
   Mirziyoyev SH.M. “Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik – har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo’lishi kerak”. - T.: O’zbekiston. 2017.-104 b.
   
3. 
   Mirziyoyev SH.M. “Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta’minlash – yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi”.-T.:O’zbekiston. 2017.-48
   
4. 
   Karimov I.A. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O‘zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo‘llari va choralari. – T.: O‘zbekiston, 2009, 4-b.
   
5. 
   B.YU.Xodiyev, A.SH.Bekmurodov, U.V.G’ofurov, B.K.Tuxliyev. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimovning «Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O’zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo’llari va choralari» nomli asarini o’rganish bo’yicha o’quv qo’llanma. – T.: Iqtisodiyot, 2009, 9-25, 31-34 b.b.
   
6. 
   Vechkanov G.S., Vechkanova G.R. Makroekonomika.2-e izd. -SPb.: Piter, 2010, 7-14 s.s.
   
7. 
   Mariganova ye.A., SHapiro S.A. Makroekonomika. Ekspress kurs.: uchebnoye posobiye- M.: KNORUS, 2010, 10-28 s.s.
   
8. 
   Samuel’son, Pol E., Nordxaus, Vil’yam D. Makroekonomika,18-e izd.: per. s angl,-M.: OOO «I.D. Vil’yams», 2009, 29-57 s.s.
   
9. 
   CHepel’ S. Vozdeystviye global’nogo krizisa na Uzbekistan: mexanizm i meri po ogranichenii riskov./ Bozor, pul, kredit, №6, 2009 yil, 16-26 b.b.
   
10. 
    Agapova T.A., Seregina S.F. Makroekonomika:Uchebnik.-7-e izd.pererab. i dop.- M.:Izdatel’stvo “Delo i servis”, 2005. 14-22 s.s.
    
11. 
    Djumayev Z.A. “Makroiqtisodiyot” fanidan O’quv-uslubiy majmua.-Toshkent: Iqtisodiyot.-2016 y. – 598 bet.