3-Мавзу. Иқтисодий ислоҳотлар ва иқтисодиётни давлат томонидан тартибга солиш механизмининг шаклланиши

3.2. Давлатнинг иқтисодиётни тартибга солишга қаратилган янги стратегияси ва сиёсатнинг мақсади, вазифалари ва асосий йўналишлари.
Ўзбекистонда институционал ўзгартиришларнинг амалга оширилиши натижасида вужудга келтирилган давлат бошқаруви томонидан иқтисодиётни тартибга солиш бўйича иқтисодий стратегия ва сиёсат ишлаб чиқилиб, амалга оширилмоқда. Давлатнинг иқтисодий стратегияси унинг сиёсий стратегиясини амалга ошириш учун иқтисодиётга давлатнинг аралашуви механизмлари ва устуворликларининг трансформациялашувини белгилаб беради. Иқтисодий стратегия узоқ муддатли давр ичида давлат фаоииятининг йўналиши ва унинг амалга ошириш принсипларини ифодалайди. Давлатнинг иқтисодий сиёсати унинг стратегик вазифаларидан келиб чиқиб жамиятда ишлаб чиқариш, даромад ва неъматларни тақсимлаш жараёнларини тартиблаш учун давлат томонидан жорий давр ичида қўлланиладиган чора-тадбирлар тизимини ифодалайди. Давлатнинг иқтисодий сиёсати ўз ичига ташқи иқтисодий, ъ таркибий-инвестициявий, институционал, аграр, саноат, ижтимоий, нарх, молиявий, солиқ-буджет, пул-кредит, ҳудудий (минтақавий) сиёсатларни олади (3.5.1-расм).

			Давлатнинг иқтисодий сиёсати
	Ташқи иқтисодий сиёсат				Институционал сиёсат
	Таркибий-инвестициявий сиёсат					Саноат сиёсати
	Аграр сиёсат					Ижтимоий сиёсат
	Нарх сиёсати					Молиявий, солиқ-буджет сиёсати
	Пул-кредит сиёсати					Ҳудудий (минтақавий сиёсат)
			Давлатнинг иқтисодий сиёсати

Давлат сиёсатининг муваффақияти жамият эҳтиёжлари ва уларни қондириш воситаларини аниқлаш учун реал ҳолатни аниқ белгилаш ва иқтисодий билимлар даражасига боғлиқдир.

Давлат иктисодий сиёсатининг принсиплари қуйидагиларда ифодаланади:
Иқтисодиётниэг самарадорлик приасипи. Мавжуд ресурслар ҳисобига кўп миқдорда неъматлар ёки карн сарф-харажатлар эвазига кўп миқдорда маҳсулотлар ишлаб чиқариш.
Неъматларнинг одилона тақсимлаш принсипи. Мамлакат фуқаролари даромадларидаги тенгсизликни камайтириш ва иқтисодиёт самарадорлигига қўшган ҳиссаларига мувофиқ ҳар бир фуқаро даромадларининг кўпайиб боришини таъминлаш.
Барқарорлик приасипи:
- иқтисодий ўсишнинг барқарорлиги;
- инфлация ўсиши суръатининг пастлиги;
- ишсизлик даражасининг юқори эмаслиги.
Давлат иқтисодий стратегияси сифати индикаторлари қуйидагилар билан белгиланади:
Иқтисодий индикаторлар давлат иқтисодий хавфсизлиги шарти бузилишининг асосий белгиси — ЯлМ таркибида ишлаб чиқариш инвестициялари улушининг камайишидир.
Ижтимоий индикаторлар хавф ва таҳдиднинг бош сигнали меҳнат унумдорлиги рағбатларининг сусайиши ва жарниятда аҳоли ижтимоий табақаланишининг кучайиши.
Молиявий индикаторлар молиявий хавф сигнали — ишлаб чиқаришнинг қисқариши ва ишлаб чиқариш инвестициялари ҳажмининг пасайиши шароитида давлат қарзининг ўсиб бориши.
Бозор муносабатларига ўтиш шароитида давлат ва ҳу-куматнинг вазифалари қуйидагилардан иборат бўлди:
- хусусий мулкни эркинлаштириш ва ҳуқуқий жиҳатдан кафолатлаш;
- бозор иқтисодиёти учун маъмурий ва молиявий ин-фратузилмаларни яратиш;
- нархларни эркинлаштириш;
- саноат сиёсатини асослаш ва амалга ошириш, инвес-тициялар, иқтисодиётни янгилаш, модернизация қилиш ва таркибий ўзгартириш учун бозор шароитларини яратиш;
- жаҳон бозори учун иқтисодиётнинг очиқлигини таъмин-лаш;
- макроиқтисодий аҳволни бошқариш, оқилона буджет-солиқ ва пул-кредит сиёсатни амалга ошириш;
- марказий, ҳудудий ва маҳаллий ҳокимият органлари фаолиятини инувофиқлаштириш;
- ижтимоий, таълим инфратузилмалари ва меҳнат бозорини вужудга келтириш;
- ҳукуматнинг бозор иқтисодиётини маъмурий тартибга солиш қобилиятини самарали давлат хизматини шакллантириш.