3-Mavzu: Odamlarni (hodimlarni) boshqarish

Muammoni o‘rganish
Alisa signal sistemalarini yaratuvchi kompaniyada ishlovchi dasturiy loyiha menejeri. Bu kompaniya o‘sib borayotgan qari va nogironlarga mustaqil yashashga yordam beruvchi ko‘makchi texnologiyalar bozoriga kirib borishni xohlaydi. Alisadan signal sistemalari sohasida yangi texnologiyalar yarata oluvchi 6 ta yaratuvchidan iborat jamoani boshqarish so‘raldi.
Alisaning ko‘makchi texnologiya loyihasi yaxshi boshlandi. Yaxshi jamoada ish aloqasi yaratildi va bunyotkor yangi g‘oyalar vujudga keldi. Jamoa kommunikatsiya uchun signal tarmog‘iga ulangan raqmli televideniyadan foydalanib to‘g‘ridan – to‘g‘ri xabar almashish sistemasini yaratishga qaror qildi. Shunga qaramay, loyihada oylar o‘tgach, Alisa apparat dizayner eksperti Dorotyni ishga kech kelishni boshlaganini sezdi, uning ishini sifati yomonlashgan va buning ustiga u jamoaning boshqa azolari bilan aloqa qilmayotgan ko‘rinadi.
Alisa muammo haqida norasmiy tarzda gaplashdi Dorotyning shaxsiy muhiti o`zgarganmi va shu uning ishiga ta‘sir qilayotgan bo‘lishi mumkinmi. Ular hechnimani bilmaydi, shuning uchun Alisa mumammoni tushunish uchun Doroty bilan gaplashishga qaror qildi.
Bir necha dastlabki rad etishlardan so‘ng, muammo ko‘rindi, Doroty ishga bo‘lgan qiziqishini yo‘qotganini tan oldi. U yarata olishni va texnik interfeyslash qobiliyatidan foydalanishni kutgandi. Shunga qaramay loyiha yo‘nalishi tanlangan, unda ozgina imkoniyat bor. Asosan, u boshqa jamoa azolari bilan C dasturchi sifatida ishlayapdi.
Ishi shubha ostidaligiga qaramay, u interfeyslash mahoratini rivojlantirmayotganidan havottda. U qurilma interfeyslashni o‘z ichiga olgan ishlarni topish bu loyihadan keyin qiyin bo‘lishidn xavotirda. Chunki u keying loyihani o‘ylashini bildirish orqali jamoani hafa qilishni xohlamaydi, u ular bilan muhakamani qisqa qilishga qaror qilgan.

1.8- rasm. Yakkalikka undash

Uning ishini sifati pastlaydi va qabul qilib bo‘lmaydigan bo‘ldi. Bu holatga tezda kurashish kerak. Agar siz muammoni hal etmasangiz, boshqa guruh azolari norozi bo‘lishadi va ular adolatsiz ish taqsimotini bajarayotgani his etadi.
Bu misolda, Alisa Dorotyning shaxsiy axhvoli muammo bo‘lishi mumkinligini bilishga urinadi. Shaxsiy qiyinchilik odatda undashga ta‘sir qiladi chunki hodimlar ishga diqqatini jamlay olmaydi. Siz ularga vaqt berishingizga va bu masalalarni yechishda qo‘llab quvvatlashingizga tog‘ri kelishi mumkin, siz ularni ish beruvchiga javobgarligi hali ham borligini ravshantirishingizga to‘g‘ri kelsa ham.
Dorotyning undash muammosi loyiha kutilmagan yo‘lda yaratilganda ko‘p uchrayduganlaridan. Bir turdagi ishni bajarishni kutgan hodimlar butunlay boshqacha ishni bajarishi bilan tugaydi. Azolar mahoratini loyihada qabul qilingan yo‘ldan boshqa yo‘lda rivojlantirishni xohlaganda bu muammo bo‘ladi. Bu ahvolda, siz jamoa a‘zosi jamoni tark etishi va boshqa joydan imkon qidirishiga qaror qilishingiz mumkin. Bu misolda, shunga qaramay, Alisa Dorotyga, uning tajribasini oshirish ijobiy kariera bosqichi ekanligiga ishonch hosil qilishga urinishga qaror qildi. U Drortyga dezayn erkinligini beradi va ayni loyihasi tugaganidan so‘ng unga ko‘proq imkoniyat beradigan dasturiy injiniring mashg‘ulot kurslarini tashkil qiladi.
Maslovning undash modeli chegaralangan darajada foydali, lekin muammo shundaki u motivatsiyaga alohida shaxsiy fikrni oladi. Bu esa hodimlarning tashkilotning, professional guruhning, bir yoki ko‘proq madaniyatning bir qismi degan faktni ishonchli hisobini olmaydi. Bu shunchaki oddiy ijtimoiy ehtiyojdan qoniqish so‘rovi emas—hodimlar umumiy maqsadlarga erishish uchun guruhga yordam bersish orqali ham undalishi mumkin.
Jips bo‘lgan guruhning azosi bo‘lish ham ko‘p hodimlar uchun kuchli undalma. Qoniqarli ishli hodimlar ko‘pincha ishga borishni yoqtiradi chunki ular birga ishlaydiganlari tomonidan undaladi va ular qilgan ishni qiladi. Shuning uchun, shaxsiy undash haqida o‘ylaganda ham tashkilotning maqsadlariga yetishish qanday qilib to‘liq guruh undalishi haqida o‘lashingizga to‘g‘ri keladi. Guruhni boshqarish masalalarini keyingi bo‘limda muhokama qilaman.
Shaxsning turi ham undashga ta‘sir qiladi. Bass va Dunteman (1963) professionallarni ikki guruhga bo‘lgan:

1. 
   Ish yo‘naltiradigan hodimlar, bajarayotgan ishidan undaladiganlar. Dasturiy injiniringda, bular dastur yaratishdagi intellektual baxs orqali undaladiganlar.
   
2. 
   Shaxsiy yo‘naltiriladigan hodimlar, asosan shaxsiy muvofaqqiyat va tanilish orqali undaladigan hodimlar. Ular dastur yaratishga o‘zlarini maqsadiga erishish uchun qiziqadi. Bu bunday hudbin va faqat o‘zini manfaatlarini o‘ylaydi degani emas. Aniqrog‘i, ularda uzoq muddatli maqsadlar bor, karierani rivojlantirish kabi, ularni undaydigan va ular maqsadga erishishga yordam uchun ishda omadli bo‘lishni xohlaydilar.
   
3. 
   Muloqot yo‘naltiradigan hodimlar, aralashish va hamkasblarning harakatidan undaladigan hodimlar. Dastur yaratish markazlashganda, muloqot yo‘naltiradigan hodimlar ko‘proq jalb qilinmoqda.
   

Muloqot yo‘naltiradigan shaxslar odatda guruhning bir qismi sifatida ishlashni yoqtiradi, ish yo‘naltiradigan hodimlar va shaxsiy yo‘naltiriladigan hodimlar individual faoliyat ko‘rsatishni afzal ko‘radigan joyda. Ular samarali aloqachilar. Guruxda turli xil shaxs turlarini aralalashishini 1.10 figurada muhokama qilaman.
Xar bir shaxsning undovi har bir sinfning elementidan yaraladi, lekin undashni bir turi har doim ustun. Shunga qaramay, shaxslar o‘zgaradi. Masalan, to‘g‘ri taqdirlanmayotganini his etgan texnik hodimlar shaxsiy yo‘naltiriladigan hodimga aylanishi mumkin va ular shaxsiy qiziqishlarini texnik qiziqishlardan ustun qo‘yadi. Agar guruh yaxshi ishlasa, shaxsiy yo‘naltiriladigan hodimlar muloqot yo‘naltiradigan hodimga aylanishi mumkin.