3-mavzu: Yerda hayotning paydo bo’lishi va rivojlanishi reja

Koinotning kelib chiqishi. Odamlar xamisha koinotning qanday paydo bo’lganiga qiziqib kelishgan. Bu vaqtda afsonalar ham bo’lgan. Xristian dini olamni xufo tomonidan yaratilganligini tushuntirgan.
Diniy va afsonaviy to’qimalar o’rniga ilm-fan rivojlanib borishi bilan olamni paydo bo’lishi xaqida ilmiy tasavvurlar paydo bo’la boshlagan. Ilmiy ta’limotlardan biri falsafiy yo’nalish bo’lib, koinot va unda yerdagi xayot xaqida ilmiy qarashlar paydo bo’la boshlagan, ya’ni o’zaro yaqin bo’lgan 3 ta: borliq, Universum, koinot terminlari paydo bo’lgan. Borliq – falsafiy termin xisoblanib barcha (mavjudotlikni) o’z ichiga oladi.
Koinot termini esa o’ziga xos ilmiy ma’noga ega va odatdagi narsalarni tushunadi. Bu termin falsafada va ilmiy fanlarda xam qo’llaniladi. Koinotni to’laligicha komsmologiya (koinot xaqidagi fan) fani o’rganadi. Xozirgi fanda kosmos (koinot) deb yer atrofidagi atmosfera chegarasidan tashqarida joylashgan butun olam tushuniladi. Koinotni o’rganuvchi fan bizning olamning tuzilishini va uning qonuniyatlarini o’rganishni asos qilib olgan.
Koinotni paydo bo’lishi va rivojlanish modellari kosmologiyaning xulosalari.
Xozirgi ilm-fan koinotning universal qonuniyatlarini shakllantiradi.
Koinotga qilinadigan parvozlar fan taraqqiyoti uchun katta axamiyatga ega. Samoviy kemada,sun’iy yo’ldoshlarda va orbital stansiyalarda ko’plab aniq asboblar bor. Bu asboblar yer kurrasi , boshqa sayyoralar ob-xavo, iqlim to’g’risida xali o’rganilmagan ko’pgina maqsadlarni tushunishga yordam beradi. Atmosferaning yuqori qatlamlari muntazam ravishda o’rganilib borilmoqda.
Koinotni o’rganish odamlar tabiatning yangi-yangi qonunlarini bilib olishda ko’mak qiladi.
Borliq va ongdan farq qilib qanday bo’lsa shunfayligicha tushunish – universum deyiladi. O’zbekiston diyorida tug’ilib o’sgan fazogir Jonibekov koinotga bir necha bor parvoz qiladi. 1961-yil 12 aprelda dunyoda birinchi marta inson fazoviy kemada koinotga parvoz qiladi.
Bizni o’rab olgan koinotning tuzilishini aniqlab olguncha fan juda uzoq yo’lni bosib o’tdi. Faqat 20 asrning boshlariga kelib, osmonda ko’rinadigan xamma yulduzlar birgalikda aloxida yulduz sistemasini – Galaktikani tashkil etishi uzil-kesil isbotlandi.
Butun osmonni belbog’ kabi o’raydi – yorug’ – Somon yo’lidagi yulduzlar bizning yulduz sistemamiz – Galaktikamizni asosiy qismini tashkil etishi, asta-sekin aniqlanib boriladi.
Somon yo’li – osmonda bizga ko’rinadigan va yulduzlardan tashkil topgan yorug’ xalqa bo’lib, bizning Galaktikamiz esa yulduzlarning gigant orolidir.