317-guruh talabasi Abilov Chingizbekning “Moliya va soliqlar” fanidan tayyorlagan mustaqil ishi

Andijon Mashinasozlik Instituti

Andijon Mashinasozlik Instituti

Iqtisodiyot yo`nalishi

317-guruh talabasi

Abilov Chingizbekning

“Moliya va soliqlar” fanidan tayyorlagan

MUSTAQIL ISHI.

Mavzu: Qo`shilgan qiymat solig`i.

Mavzu: Qo`shilgan qiymat solig`i.

Reja: 1. QQS haqida tushuncha. 2. QQSning kelib chiqish tarixi. 3. QQSning afzalliklari va kamchiliklari. 4. QQS stavkalari.

1. QQS soliq tushumlarini narx-navoning о‘sishi bilan tо‘g‘ridan tо‘g‘ri bog‘lab turganligi uchun u byudjet mablag‘larini inflyatsiya bо‘lishligidan saqlab qoluvchi vositalardan biri hisoblanadi. Bunday holatda soliqqa solish ob’ekti bо‘lib tovarning yoki xizmatning sotish narxi xizmat qiladi. QQS soliqqa solish tizimida har bir ishlab chiqaruvchi о‘zining xaridoridan (burtmachisidan) qonunda kо‘zda tutilgan soliq summasini undiradi va avval xom-ashyo sotib olishda soliqning tо‘langan qismi mavjud bо‘lsa, uni chegirib tashlab, qolgan qismini byudjetga tо‘laydi.

2. QQS birinchi bor 1954 yil Fransiyada iqtisodchi M.Lore taklifiga muvofiq joriy qilingan va qisqa muddat ichida kо‘pgina davlatlarda qо‘llanila boshlandi. QQS О‘zbekistonda qо‘llanilish davriga kelib 43 ta davlatda, shu jumladan barcha Yevropa ittifoqi (EI) davlatlarida qо‘llanilgan. 1992 yildan boshlab QQS mustaqil О‘zbekistonning soliq tizimini ajralmas qismiga aylandi

2. QQS birinchi bor 1954 yil Fransiyada iqtisodchi M.Lore taklifiga muvofiq joriy qilingan va qisqa muddat ichida kо‘pgina davlatlarda qо‘llanila boshlandi. QQS О‘zbekistonda qо‘llanilish davriga kelib 43 ta davlatda, shu jumladan barcha Yevropa ittifoqi (EI) davlatlarida qо‘llanilgan. 1992 yildan boshlab QQS mustaqil О‘zbekistonning soliq tizimini ajralmas qismiga aylandi

3. Qо‘shilgan qiymat solig‘i boshqa soliqlarga nisbatan juda kо‘p afzalliklarga ega. Ular quyidagilardan iborat:

3. Qо‘shilgan qiymat solig‘i boshqa soliqlarga nisbatan juda kо‘p afzalliklarga ega. Ular quyidagilardan iborat:

- QQS mahsulotning sotuv narxiga qо‘shilmay uning ustiga qо‘yilib, xaridor tomonidan tо‘lab beriladi, bu esa о‘z vaqtida ishlab chiqarishning xarajatlariga va rentabelligiga ta’sir etmaydi;

- soliqqa tortish ob’ekti mahsulotning butun ishlab chiqarish jarayonida yagona soliq stavkasida aniqlanishi mahsulot sotishning oxirgi bosqichida soliq summasini yig‘ilib qolishidan saqlaydi va soliqqa tortish jarayonida qayta-qayta hisoblanishning oldini oladi;

- soliq undirish tizimining soddaligi soliq organi uchun hamda soliq tо‘lovchilar uchun ham qulaylik yaratadi. QQSni hisoblash jarayoni о‘z-о‘zini tekshirish jarayoni desa ham bо‘ladi, chunki keyingi sotib oluvchi avvalgi ta’minotchini hisob-varaq-fakturasida tо‘langan soliq summasini belgilashda tо‘g‘ri qо‘yilishini tekshirib boradi; - qо‘shilgan qiymat solig‘i tarmoq va korxonalarning iqtisodiy faoliyat turlaridan, kapital jamg‘armasidan, ishlab chiqarish turidan, katta-kichikligidan qat’i nazar bir xilda soliqqa tortish darajasi qо‘llaniladi;

- kо‘pgina davlatlarda korxonaning о‘zi ishlab chiqargan mahsulotini chetga eksport qiluvchi firma-eksporterlarga ularni qо‘llab quvvatlash maqsadida eksport qilingan mahsulot sotuv narxiga kirgan qо‘shilgan qiymat solig‘ini bir qismini davlat tomonidan qaytarib beriladi. QQSning hisoblash tizimi esa eksport qilinayotgan mahsulotni firma tomonidan ishlab chiqarish uchun ketgan real xarajatlarini hisoblab chiqarish imkoniyatini beradi.

- kо‘pgina davlatlarda korxonaning о‘zi ishlab chiqargan mahsulotini chetga eksport qiluvchi firma-eksporterlarga ularni qо‘llab quvvatlash maqsadida eksport qilingan mahsulot sotuv narxiga kirgan qо‘shilgan qiymat solig‘ini bir qismini davlat tomonidan qaytarib beriladi. QQSning hisoblash tizimi esa eksport qilinayotgan mahsulotni firma tomonidan ishlab chiqarish uchun ketgan real xarajatlarini hisoblab chiqarish imkoniyatini beradi.

Bozor iqtisodiyotiga о‘tish davrida QQSning kamchilik tomonlari kо‘rina boshlaydi, ular faqatgina xaridorlargagina emas, balki ishlab chiqaruvchilarga ham ta’sir etadi. Ularga quyidagilarni kiritish mumkin: QQSning haqiqiy tо‘lash vaqti (moddiy boyliklar, xizmatlar va ishlarni sotib olish vaqgida) ba’zi holatlarda soliqqa tortiladigan mahsulotning sotish vaqtidan ancha avval keladi. Soliq hisobini yuritishda hisoblash usulini qо‘llanilishi vaziyatni yanada og‘irlashtiradi. Chunki hisoblash usulida tovarni sotish vaqti korxona hisob raqamiga pul mablag‘ining kelib tushgani emas, balki tovarning omborxonadan ortib yuborilgan vaqtiga tо‘g‘ri keladi shuning uchun korxona hisob raqamiga sotilgan tovar uchun pul mablag‘i tushishidan qat`iy nazar QQS summasini byudjetga tо‘lashi shart.

Bozor iqtisodiyotiga о‘tish davrida QQSning kamchilik tomonlari kо‘rina boshlaydi, ular faqatgina xaridorlargagina emas, balki ishlab chiqaruvchilarga ham ta’sir etadi. Ularga quyidagilarni kiritish mumkin: QQSning haqiqiy tо‘lash vaqti (moddiy boyliklar, xizmatlar va ishlarni sotib olish vaqgida) ba’zi holatlarda soliqqa tortiladigan mahsulotning sotish vaqtidan ancha avval keladi. Soliq hisobini yuritishda hisoblash usulini qо‘llanilishi vaziyatni yanada og‘irlashtiradi. Chunki hisoblash usulida tovarni sotish vaqti korxona hisob raqamiga pul mablag‘ining kelib tushgani emas, balki tovarning omborxonadan ortib yuborilgan vaqtiga tо‘g‘ri keladi shuning uchun korxona hisob raqamiga sotilgan tovar uchun pul mablag‘i tushishidan qat`iy nazar QQS summasini byudjetga tо‘lashi shart.