33-mavzu. Tarqoq parametrli elektr zanjirlarning asosiy tushunchalari

33-mavzu. Tarqoq parametrli elektr zanjirlarning asosiy tushunchalari.

Reja

1. 
   Tarqoq parametrli elektr zanjirlarni asosiy tushunchalari
   
2. 
   Bir jinsli liniyaning tenglamalari.
   

   1. Tarqoq parametrli elektr zanjirlarni asosiy tushunchalari

Biz oldingi boblarda bir-biridan yaqol farq qiluvchi yig`iq parametirli r,L,C parametrlarga ega bo`lgan zanjirlarni ko`rib chiqdik. Ammo zanjir ayrim qisimlarida r,L va C parametrlari tekshirilayotgan zanjirdagi qaqiqiy fizikaviy manzarani buzib ko`rsatadi. Bunda elektr energiyasini uzatish liniyasi uzunasi bo`ylab istalgan nuqtasida r,L va C parametrlardan birortasining namoyon

bo`lishini ko`rish mumkin. Liniyaning oxiridagi kuchlanish
_U ₂
liniyaning

boshidagi kuchlanish
_U ₁
ga teng emas, chunki simlarda aktiv, induktiv

qarshiliklari qisobiga kuchlanish tushuvi U^ bo`ladi.
Bu qarshilik butun liniyaning qarqanday bo`lagi r âà L ãà ýãà. Xuddi

shunday liniyaning oxirida tok
_I2
uning boshlanishidagi tok
_I1
ga teng emas,

chunki, asosiy tokdan tashqari , simlarning izolyatsiyasi mukammal bo`lmaganligidan ularning orasida o`tkazuvchanlik toki, shuningdek, sig`imlarda va simlararo qamda simlar bilan yer orasida paydo bo`luvchi siljish toki qam bo`ladi. Liniya bo`ylab uning qar bir bo`lagida uning induktivligi va sig`imi

qisobiga kuchlanish U^ va ^I
jixatidan farq qiladi.
kuchlanish
_U ₁
dan va tok
_I1
dan fazalari _U va _I

Shuning uchun bunday zanjirlardagi kuchlanish va tok vaqt funksiyasi u(t) âà i(t) äåá qàðàëìàñäàí, manba joylashgan yerdan boshlab masofa funksiyasi u(x) va i(x) tarzida xam qarash lozim. Liniya qanchalik uzun bo`lsa, uning r,L,g va C parametrlarini yig`iq deb xisoblab bo`lmaydi. Liniyani faqat tarqoq parametrlideb qarash lozim. Liniya uzaygan sari energiyaning manbadan iste’molchiga yetib borish vaqti sezirarli darajada orta boradi. Elektr uzatish ( yoki aloqa) liniyasi uzunligining ortib ketishi yoki o`zgaruvchan tok generatori chastotasining ortishi bilan liniya bo`ylab signalning tarqalish tezligi va signalning o`zgarish tezligi bir-biriga taqqoslab bo`ladigan o`zaro yaqin kattaliklarga aylanadi. Aloqa elektr liniyalarida davriy o`zgaruvchan signal manbaini ulangan paytdan boshlab, uni iste’molchi qabul qilgunga qadar shu signalning bir necha o`zgarish davriga teng bo`lgan vaqt o`tishi mumkin. Tarqoq parametrli zanjirlar uchun xos bo`lgan asosiy fizikaviy qonunlarni uzun liniyalar deb ataladigan liniyalardagi turg`unlashgan jarayonlarni analiz qilish misolida ko`rib chiqiladi. Bunda masofa va signalning tarqalish vaqti (tezligi) elektr energiyasini ( yoki aloqa signallarini) uzatish liniyalari uchun muqim faktor hisoblanadi.