39-mavzu. Adsorbsiya xodisasi. Qattiq jism sirtidagi adsorbsiya

39-mavzu. Adsorbsiya xodisasi. Qattiq jism sirtidagi adsorbsiya.

REJA:

• Sorbsiya, adsorbsiya va absorbsiya, xemosorbsiya, kapilyar kondensatsiya jarayonlari.
• Qattiq jism yuzasida gazlarni va suyuqlik bug’larining adsorbsiyalanishi.
• Adsorbsion kuchlar tabiati. Freyndlixning adsorbsiya izotermasi.

Barcha dispers sistemalarda, dispers faza zarrachalari sirtida katta miqdorda sirt energiya zahirasi bo‘ladi. Bu sirt energiya doim kamayishga intiladi, shuning uchun ham kolloid sistemalar beqarordir. Sirt energiyasini kamayishga olib keluvchi jarayonlardan biri suyuqlik yoki qattiq jism sirtida boshqa modda molekulalari, atomlari va ionlarining yig‘ilish hodisasidir.

• Barcha dispers sistemalarda, dispers faza zarrachalari sirtida katta miqdorda sirt energiya zahirasi bo‘ladi. Bu sirt energiya doim kamayishga intiladi, shuning uchun ham kolloid sistemalar beqarordir. Sirt energiyasini kamayishga olib keluvchi jarayonlardan biri suyuqlik yoki qattiq jism sirtida boshqa modda molekulalari, atomlari va ionlarining yig‘ilish hodisasidir.

Ikki faza chegara sirtida moddalar konsentratsiyalarining o‘zgarishi adsorbsiya deyiladi.

• Ikki faza chegara sirtida moddalar konsentratsiyalarining o‘zgarishi adsorbsiya deyiladi.

O‘z sirtiga boshqa modda zarrachalarini yutgan suyuqlik yoki qattiq jism adsorbent, yutilgan moddalar esa adsorbtiv deyiladi.

• O‘z sirtiga boshqa modda zarrachalarini yutgan suyuqlik yoki qattiq jism adsorbent, yutilgan moddalar esa adsorbtiv deyiladi.

Umuman qattiq jismga moddalaming yutilishi sorbsiya deyiladi.

• Umuman qattiq jismga moddalaming yutilishi sorbsiya deyiladi.

Agar modda qattiq jism sirtiga yutilsa, bu hodisa adsorbsiya (yoki o‘zaro kimyoviy ta’sir ro‘y bermasa, fizikaviy adsorbsiya deb), uning ichki qismiga (butun hajmi bo‘yicha) yutilganda esa absorbsiya deyiladi. Agar modda geterogen sistemada bo‘ladigan kimyoviy reaksiya tufayli yutilsa, bu hodisa xemosorbsiya deyiladi. Xemosorbsiya jarayonida yangi faza vujudga keladi. Xemosorbsiya ko‘pincha qattiq jismning hamma hajmiga tarqaladi. Natron ohak bilan sulfat angidridi orasidagi xemosorbsiya bunga misol bo‘la oladi. Xemosorbsiya odatda qaytmas jarayonlar jumlasiga kiradi.

• Agar modda qattiq jism sirtiga yutilsa, bu hodisa adsorbsiya (yoki o‘zaro kimyoviy ta’sir ro‘y bermasa, fizikaviy adsorbsiya deb), uning ichki qismiga (butun hajmi bo‘yicha) yutilganda esa absorbsiya deyiladi. Agar modda geterogen sistemada bo‘ladigan kimyoviy reaksiya tufayli yutilsa, bu hodisa xemosorbsiya deyiladi. Xemosorbsiya jarayonida yangi faza vujudga keladi. Xemosorbsiya ko‘pincha qattiq jismning hamma hajmiga tarqaladi. Natron ohak bilan sulfat angidridi orasidagi xemosorbsiya bunga misol bo‘la oladi. Xemosorbsiya odatda qaytmas jarayonlar jumlasiga kiradi.

2C + O2 = C-CO2
C • C02 = C + C02