3–Laboratoriya isHi Qattiq jismlarning issiqlik sig‘imini topish Kerakli asboblar

1–Mashq. Usulning nazariyasi
Ishning bu usulda solishtirma issiqlik sig`imi modda bir birlik massasi temperaturasini ga o`zgartirish uchun kerak bo`ladigan issiqlik miqdori ko`rinishida aniqlanadi. Massasi m₁ bo`lgan kalorimetrga (massa kalorimetr ichki idish bilan aralashtirgich massalari yig`indisiga teng) temperaturasi va massasi bo`lgan suv quyiladi. Tekshiriladigan jism temperaturagacha qizdirilib kalorimetrga solinadi. Issiqlik almashinishi hisobiga jism kalorimetr ichki idish va suv temperaturalari bir xil t_m temperaturaga erishadi. Bunda jism temperaturasi dan gacha kamaygan holda, kalorimetr va suv temperaturalari temperaturagacha ortadi.

Butun berk tizim temperaturasi o`zgarishi Q issiqlik miqdori hisobiga o`zgaradi.

(5)

Bu issiqlik miqdorini qattiq jism yo’qotadi. Shu bilan birga kalorimetr va suv mos ravishda

va (6)

isiqlik miqdorlarini oladi. Bu yerda – kalorimetrning solishtirma issiqlik sig`imi –suvning solishtirma issiqlik sig`imi.

Bu ko`rilayotgan berk sistemada termodinamik balans (muvozanat) tenglamasi quyidagi ko`rinishga ega bo`ladi:

.

Bu ifodani (5) va (6) larni etiborga olgan holda

ko`rinishga yozish mumkin.

Bu ifodani ga nisbatan yechib tekshirilayotgan qattiq jism solishtirma issiqlik sig`imini aniqlashimiz mumkin.

(7)

Tajribada bu (7) ifodaning o`ng tomoniga kirgan barcha kattaliklarni o`lchab tajribada tekshirilayotgan qattiq jism solishtirma issiqlik sig`imini aniqlash mumkin.

O`zaro issiqlik almashinishi jarayonida ushbu berk tizimga kirgan har bir jism o`z holatini o`zgartiradi va shunga ko`ra ular entropiyalari ham o`zgaradi. jism holatining o`zgarishi termodinamik tizim holatini aniqlovchi termodinamik kattaliklar bosim _, hajm va temperatura lardan birortasini o`zgarishidan bilamiz. Qattiq jism entropiyasi o`zgarish

(8)

kalorimetr entropiyasi o`zgarishi

(9)

va suvning entropiyasi o`zgarishi

(10)

кo’rinishda aniqlanadi. (8), (9) ifodaga kiruvchi barcha temperaturalar Kelvin shkalasida aniqlanadi. Butun tizim entropiyasi o’zgarishi quyidagi ko’rinishga ega bo’ladi.

(11)