4- ma’ruza Elektryoyi va elektr yoyining xususiyati. Reja: O’zgaruvchan va o’zgarmas tok yoylarini o’chirish sharoiti. Past kuchlanishli yoylarni o’chiruvchi qurilmalarning tuzilishi. Elektr zanjirlarni elektr yoysiz o’chirish

4- ma’ruza Elektryoyi va elektr yoyining xususiyati. Reja: 1. O’zgaruvchan va o’zgarmas tok yoylarini o’chirish sharoiti. 2. Past kuchlanishli yoylarni o’chiruvchi qurilmalarning tuzilishi. 3. Elektr zanjirlarni elektr yoysiz o’chirish.

ЭЛЕКТР ЁЙИ, Вольта ёйи — электродлар орасида ҳаво (газ) да ҳосил бўладиган электр разряди. Бунда равшан еруғланиш юз беради ва юқори т-ра пайдо бўлади. Ток кучи катта ва газ оқими кучли бўлса, т-ра 5000° К гача етиши мумкин. Электродлар горизонтал жойлаштирилганда электр разряди қиздирган газ оқимлари таъсирида ёруғлик ёй шаклини олади. Иккита кўмир электрод орасида ҳавода ҳосил бўлган Электр ёйини биринчи марта рус олими В. В. Петров ва инглиз олими Г. Деви кузатишган (1802) ва таърифлашган (1803). Г. Деви Электр ёйини вольта ёйи деб атаган. Атмосфера босимига яқин ва ундан юқори босимларда ҳар қандай газда Электр ёйи пайдо бўлиши мумкин. Электр ёйининг вольтампер характеристикаси пасайиб борувчи ҳисобланади; ток кўпайган сари электродлар орасида кучланиш пасайиб боради. Электр ёйи электрометаллургияда, ёруғлик техникасида ва, айниқса, электр пайвандда (қ. Пайвандлаш) қўлланади. Техниканинг баъзи соҳаларида (мас, юқори кучланишлар техникасида) Электр ёйи ҳодисаси зарарли ҳисобланади. Электр ёйини сўндириш учун мойли, ҳаволи, электргазли ёй сўндириш қурилмаларидан, магнит сўндириш усули ва билан хам қўлланилади.

1. O’zgaruvchan va o’zgarmas tok yoylarini o’chirish sharoiti. Kommutatsiya qurilmalarining yordamida elektr zanjirlari ulanadi va uziladi, elektr apparatlarning aksariyati katta guruhini kommutatsiya qurilmalari tashkil qiladi. Kontaktlar uzilayotganda paydo bo’ladigan elektr razryadi ularning yeyilishi (eskirishi)ga olib keladi va apparatning ishonchliligi va uzoq ishlashini belgilaydi. Kontaktni o’rab turgan gazdagi bu razryad yo biqsima (shu’lalanuvchi) razryad yoki elektr yoyi bo’ladi. Shu’lalanuvchi razryad 0,1 A tokni o’chirganda kuchlanish 250 ─ 300 V bo’lganda yuz beradi. Bunday razryad kam quvvat relelarning kontaktlarida yuz beradi, quvvati kattaroq apparatlarda esa elektr yoyi ko’rinishidagi razryadga o’tish fazasidir.