4-ахборот инқилоби даврида журналистлар учун зарур бўлган айрим курслар ва дастурларни келтирамиз. Медиатаҳлил

Odnoklassniki (OK.ru) Sayt yaratuvchisi Popkov Albert Mixaylovich, veb-dasturchi. 2006 yil
martdan noyabrgacha loyiha sevimli mashg'ulot sifatida mavjud edi, dastlabki bosqichda barcha
xarajatlar ijtimoiy tarmoq asoschisi tomonidan to'langan. - VKga tegishli rus ijtimoiy tarmog'i.
2022-yil may holatiga koʻra, dunyodagi eng mashhur saytlar roʻyxatida. Loyiha 2006 yil 26
martda boshlangan. Saytning o'z statistik ma'lumotlariga ko'ra, 2011 yil iyul holatiga ko'ra, 100
milliondan ortiq foydalanuvchi, 2012 yil mart holatiga ko'ra 156 milliondan ortiq foydalanuvchi,
2013 yil 1 yanvar holatiga ko'ra 205 milliondan ortiq foydalanuvchi, 2016 yilda 290 milliondan
ortiq foydalanuvchi, 2017 yilda esa 330 milliondan ortiq foydalanuvchi. Mediascope Web Index
ma'lumotlariga ko'ra, 2020 yil dekabr holatiga ko'ra birgina Rossiyadan oylik tashrif 45,9 million
kishini tashkil etadi. 2017 yil dekabr oyida o'tkazilgan so'rov natijalariga ko'ra. VTsIOM,
Rossiya Internet foydalanuvchilarining 19% Odnoklassniki akkauntlaridan har kuni/deyarli har
kuni foydalanadi.
Telegram 2013-yilda aka-uka Nikolay va Pavel Durovlar tomonidan ishlab chiqilgan. 2013-
yilning oktabr oyida Telegramda kunlik 100,000 foydalanuvchi bor edi. 2014-yil 24-martda esa
Telegram oʻzida 35 million oylik va 15 million kunlik foydalanuvchisi borligini eʼlon
qildi. 2014-yil dekabr oyida Telegram kunlik 1 milliard xabar yuboradigan 50 million
foydalanuvchisi borligini va auditoriyasi haftasiga bir millionga koʻpayayotganini eʼlon qildi.
2018-yil martida Telegram 200 millionlik oylik faol foydalanuvchiga erishdi. Oʻtgan yili, 2020-
yil aprel oyida 400 million faol foydalanuvchiga erishganligini maʼlum qildi. 2021-yil yanvar oyi
esa bu koʻrsatkich 500 milliondan oshdi. Ushbu foydalanuvchilar oʻsishi sababli esa
Telegram Sentabr oyida maʼlumotlar saqlash formatini int32’dan int64’ga oʻtkazdi. Bu esa eski
versiyalarni qoʻllab-quvvatlashni toʻxtatish majburiyatini hosil qildi va Dekabr oyida eski
versiyalar ishlashdan toʻxtadi. 2013-yil 14-avgustda iOS kompaniyasi Apple foydalanuvchilariga
„Telegram“ dasturini taqdim qildi. Shu yili 22-avgustda esa Android foydalanuvchilari bu
dasturda foydalana boshlashdi. Telegram dasturi MTProto protokoli asosida ishlaydi.
Telagram messenjeri obligasiyalar sotish orqali 1 milliard dollarlik sarmoya jalb qildi.
Durovning maʼlum qilishicha, Telegramʼning asosiy maqsadi kelajakda oʻnlab yillar yoki asrlar
davomida insoniyatga xizmat qilishi mumkin boʻlgan moliyaviy barqaror loyihaga aylanish
boʻlib, 1 milliard dollar sarmoyaning jalb qilingani ushbu maqsadga erishish yoʻlidagi yana bir
qadam boʻlgan. Investorlar orasida BAAning „Mubadala Investment Company“ hamda „Abu
Dhabi Catalyst Partners“ kompaniyasi bor.
Telegram dasturi 2021-yil mart oyida cheksiz foydalanuvchilarni qoʻshgan holda muloqot qilish
imkonini beruvchi ovozli chatni taqdim etdi. Iyul oyida esa 30 kishiik videokonferensiyasida har
bir ishtirokchi oʻz ekranidan skrin koʻrsata olish imkoniyatiga ega boʻldi. Avgust oyi oxirida esa
Telegram Ovozli va Video chatlarni Jonli efirlar deya nomladi. Sentabr oyidagi yangilanishda
esa Jonli efirlarni yozib olish imkoniyatini ham taqdim etdi. 2022 -yil mart oyida telegram yana
bir yangilanishni eʼlon qildi. Bunda koʻra telegram botlarini yaratishda yangi dasturlash tili
(JavaScript) qoʻshildi. Endi telegram botlar saytlardan deyarli farq qilmaydi deb xabar
qiladi telegram oʻr rasmiy saytida. Bundan tashqari telegram yangi emojilar, stikerlar va
toʻgʻridan toʻgʻri kanallar va guruhlardagi postlarni telegramdan chiqmagan xolatda boshqa
tillarga tarjim qilish imkoniyati ham yaratdi.
2022-yil 21-iyun kuni Telegram foydalanuvchilari soni 700 milliondan oshganini eʼlon qildi va
shu munosabat bilan Telegram Premium obunasini eʼlon qildi.
Telegram Premium obunasi oʻz ichiga bir qancha qulayliklarni jamlaydi. Shu jumladan,
oʻzaro har birining hajmi 4 GB gacha fayl(video, audio, tasvir va boshqa) lar almashinish
imkoniyati, katta tezlikda fayllar yuklanishi, xabarlar tarkibidagi bejirim animatsion emojilar, 1
000 ta gacha (oddiy versiyasida 500 ta gacha) kanallarga va katta guruhlarga aʼzo boʻla olish, 20
ta gacha chatlar jildlari, 10 ta gacha (oddiy versiyasida 5 ta gacha) qadalgan chatlar, 400 ta gacha
(oddiy versiyasida 200 ta gacha) saqlangan animatsiya (gif) lar, "Oʻzingiz haqingizda "
boʻlimida uzunroq tavsif, ovozli habarlarni matn shaklida qabul qilish, noyob stikerlar va
reaksiyalar jamlanmalari, nikneym oxiridagi premium belgisi va boshqa koʻplab funksiyalar. 29-
avgust 2022-yil holatiga koʻra Telegram rasmiy saytidan yuklab olingan ilovasi uchun premium
obuna narxi bir oyga 3.99 AQSH Dollarini tashkil qiladi.
Global kompyuter tarmog`i. Internetning yaratilish tarixi.
Bu yerda Internetning paydo bo`lish tarixiga qisqacha to`xtalib o`tamiz.
1838 – birinchi telegraf yaratildi.
1943 – birinchi kompyuter yaratildi.
1957 – birinchi sun'iy yo`ldosh uchirildi.
1958 – ARPA – (Advanced Research Projects Agency) ilg`or izlanishlar agentligi tuzildi.
1962 – Intergalactic Network – Galaktikalararo tarmoq loyihasi boshlandi. Maqsad
dunyoning ixtiyoriy nuqtasidan ma'lumotlarni ola bilish.
1969 – ARPA net – 4 ta kompyuterni birlashtiruvchi tarmoq ishga tushdi.
1971 – tarmoqda 14 ta kompyuter. FTP – File Transmission Protocol (fayl uzatish
protokoli) qabul qilindi.
1972 – Larry Roberts tomonidan elektron pochta uchun birinchi dastur yaratildi.
70 yillar – ko`plab kompyuter tarmoqlari paydo bo`ldi.
1974 – Tarmoqdagi kompyuterlarni bir-biri bilan bog`lash uchun TCP – Transmission
Control Protocol taklif qilindi. Bu protokolni taklif qilgan Virt Cerf va Bob Kahn lar
keyinchalik internet otalari deb nom oldilar.
1978 – IPv4 protokoli qabul qilindi.
1982 – ARPA net ikkiga bo`lindi. Milnet (Military net – harbiy tarmoq) va Internet
(tarmoqlararo tarmoq).
1983 – TCP/IP – Transmission Control Protocol/Internet Protocol tarmoqlar orasida
ma'lumotlarni almashish protokoli Internet uchun asos qilib olindi.
1984 – Internetda domenlarni nomlash tizimi (Domain Name System) joriy qilindi.
1986 – Tezligi 56 kbG`s bo`lgan birinchi internet magistrali ishga tushdi.
1988 – finlyandiyalik talaba Yarko Oykarinen internet orqali chat sug`batlari g`oyasini
taklif qildi.
1990 – Birinchi xususiy Internet provayderi ish boshladi.
1991– Tim Berners-Lee tomonidan World Wide Web (butun olam to`ri)ga asos solindi.
Internet hozirgi ko`rinishga ega bo`ldi.
1994 – Yahoo kompaniyasiga asos solindi.
1995 – eBay ish boshladi.
1995 – birinchi veb brauzer Netscape Navigator sotuvga chiqarildi.
1996 – Google loyihasi ish boshladi.
1999 – yirik shaharlarda DSL liniyalari orqali internetga ulanish ommaviylasha boshladi.
2000 – Internet2, IPv6 ish boshladi.
2001 – Fayl almashish xizmati ommaviylashib ketdi.
2004 – on line o`yinlar ommaviylashib ketdi. World of Warcraft ga obuna bo`lganlar soni
12 mlndan oshdi.
2005 – Web 2.0 texnologiyalari ommaviy tarzda qo`llana boshlandi. Butun olam to`rining
qiyofasi o`zgardi. You Tube va Wikipedia saytlari mashhur bo`lib ketdi.
2007 – Mobil internet ommaviylashdi. Apple iPhone ommaviy ravishda sotila boshladi.
2008 – Facebook portali o`zining egasi: 20 yoshli talabaga 6 milliard daromad keltirdi.
2010 –IPv4 resurslari tugadi va Internet2, IPv6 uning o`rnini egallab, Internetning rasmiy
protokoli deb e'lon qilindi.
1969 yilda AQSh mudofaa vazirligining istiqbolli tadqiqotlar agentligiga mamlakatdagi
barcha harbiy muassasalardagi kompyuterlarni birlashtiruvchi yagona tarmoq yaratish
topshirilgan edi.