4-Amaliy mashg’ulot: Termodinamika jarayonlariga doir masalalar yechish Nazariy ma’lumotlar

4-Amaliy mashg’ulot: Termodinamika jarayonlariga doir masalalar yechish


Nazariy ma’lumotlar.
Termodinamikaviy jarayonlarni tahlil qilishdan maqsad: ishchi jism holat parametrlarining o‘zgarish qonuniyatlarini aniqlash va energiya almashinish xususiyatlarini baholashdan iborat.
Ana shu maqsadda har bir termodinamik jarayon uchun quyidagilar aniqlanadi:

1. 
   Jarayonning tenglamasi keltirib chiqariladi.
   
2. 
   Jarayonda ishchi jismning termik parametrlari orasida bog‘liqlik aniqlanadi.
   
3. 
   Ichki energiyaning o‘zgarishi hisoblanadi.
   
4. 
   Ishchi jismning termodinamik ishi aniqlanadi.
   
5. 
   Jarayonning issiqligi hisoblanadi.
   
6. 
   Entropiya va entalpiyaning o‘zgarishi hisoblanadi.
   

Demak, termodinamik jarayonlarni tahlil qilish orqali ishchi jismning barcha termik (p, v, T) va kalorik (u, c, q, S, h) parametrlari aniqlanadi.
Izoxorik jarayon (V=const). Bunda gazning ichki energiyasining o’zganshi:
du=c_vdT (4.1)
yoki U₂-U₁=du=C_v (T₂=T) (4.2)
Gazning kengayishda bajargan ishi:
dl=PdV
yoki (4.3)
V=const bo’lgani uchun PdV=0 va l=0.
Entropiyaning o’zgarishi:
dS=dq/T (4.4)
yoki q=C_v(T₂ - T₁)
dq=C_vdT;
(4.5)
Izoxoraviy jarayonni T-S diagrammasi logarifmik egri chiziq shaklida bo’ladi.

4.1-rasm. Izoxorik jarayon sxemasi.

1. 
   Izobarik jarayon (P=const). Ichki energiyaning o’zgarishi:
   

du=C_VdT
U₂-U₁=C_v(T₂-T₁)
Gazning bajargan ishi
dl=pdv
l=p(V₂-V₁) (4.6)
entropiya o’zgarishi:
(4.7)
(4.8)

4.2-rasm. Izoborik jarayon sxemasi.

2.