4-bob. Metall konstruksiyali fermalar

 
4.2. Fermali to‘sinlardan tashkil topgan binolarni tomini qoplash. 
Temir yoki temir-beton ustunlariga (ular haqida 6-bobda ma‟lumot beriladi) 
fermali to„sinlar (ular haqida 5-bobda ma‟lumot beriladi) o„rnatiladi. Buni ustun-
to„sin bog„lanish sistemasi deb atash mumkin. Bunday sistemalarning bir nechtasini 
birlashtirib ishlab chiqarish binolari hosil qilinadi. Sistemani birlashtirishda 
gorizontal hamda vertikal bog„lagichlardan foydalaniladi. Bir nechta ustunlar 
qatoriga-qator ustunlar (kolonnalar) deb ataladi. 
Odatda bino ustining tayanchlari fermali to„sinlardan tashkil topgan bo„lib, ular 
to„g„ri burchakli (4.2,e-rasm) yoki teng yonli (4.1,e,v-rasmlar) uchburchak shaklida 
bo„ladi. 
Binoni usti (tomi) maxsus (bemir-beton yoki azbestsemet, shuningdek, shakildor 
sapol taxtalari, oddiy va zanglamas to„lqinsimon po„lat tunika) issiq va sovuqni 
ushlab turuvchi materiallar bilan yopiladi.
Keyingi yillarda binolarning tomlari zanglamas to„lqinsimon po„lat tunikalar 
yordamida qoplash (4.3, a-rasm) keng yo„lga qo„yilgan. Bu qoplamning balandligi 
40, 60, 80 mm, qalinligi 0,8…1 mm, eni 680…845 mm oraliqda, uzunligi esa 12000 
mm bo„ladi. Ularning ko„ndalang kesimi to„lqinsimon trapesiya (4.3,b-rasm) yoki 
parabola shaklida bo„lib, o„lchamlari unga qo„yilgan yukka bog„liq bo„ladi. 
Yuqorida aytilganidek, to„sin fermalar ustunlarga o„rnatilib, maxkamlanadi va 
ustunto„sin sistemasi hosil qilinadi. Ushbu sistemaning ustun hamda to„sin ferma 
(ularning oralig„i odatda 3 m ni tashkil qiladi) larining yuqori qismlari gorizontal 
fermalar bilan bir biriga bog„lanadi.
To„sin fermaga va unga o„rnatilgan qoplamaning tuguni 4.4-rasmda 
ko„rsatilgan. Po„lat tunukalar ustiga maxsus issiq va sovuqni ushlab tutuvchi 
materiallar o„rnatiladi. 

---

41
a) 
b)