4-bob. Metall konstruksiyali fermalar

---

38
4-BOB. METALL KONSTRUKSIYALI FERMALAR 
 
4.1. Fermaning turlari va ularni qo‘llanish sohasi. 
 
Ferma – geometrik shakli o„zgarmaydigan metall panjarali konstruksiya bo„lib, 
deformatsiya ta‟sirida uning egilishga sezilarli darajada qarshilik ko„rsatadi. 
Barcha turdagi panjarali fermalarni quyidagi uchta asosiy sistemaga ajratish 
mumkin: uchburchakli (4.1,a,b,c-rasmlar), kashakli (4.1,d,e,v-ra-smlar) va maxsus 
(4.1,k,n,m,f,l-rasmlar). 
4.1-rasm. Panjarali fermaning turlari: 1-kashak; 2-ustun. 
 
Fermaning uchburchakli turi (4.1,a-rasm) asosan uchburchak tizimli 
panjaralardan tashkil topgan bo„ladi. Bu turdagi fermalarning mustahkamligi yuqori 
bo„lmaydi. Bunday fermalarning mustahkamligini oshirish uchun ularga ustunlar 
payvandlanadi (4.1,b,d,c,e-rasmlar). 
Fermalar sanoat, jamoat va gidrotexnika inshootlarini qurishda ishlatiladi. Ular, 
temir yoki temir-beton ustunlariga qo„zg„aluvchan (4.2,a,b-rasmlar) yoki 
1 
2 

---

39
qo„zg„almas (4.2,d-rasm) qilib o„rnatiladi. Shuningdek, fermalarning konsolli 
(4.2,c,e-rasmlar) turlari ham mavjud. Bunda ferma ustunlarga qo„zg„luvchan (4.2,c-
rasm) yoki qo„zg„almas (4.2,e-rasm) qilib o„rnatiladi. 
 
4.2-rasm. Fermalarni o‘rnatish: a-uchburchak panjarali qo„zg„luvchan; b-
uchburchak tayanchli qo„zg„luvchan; c,e-konsolli; d-arkasimon qo„zg„lmas. 
a) 
b) 
d) 
e) 
c) 

---

40
Fermalarni tanlashda uning ustiga tushadigan yuklamalarni (turli material va qor 
qoplamalarining og„irliklari) hisobga olish lozim.