4. maktabgacha ta’lim muassasalari tashkil etish bo’yicha qonun hujjatlari

4. MAKTABGACHA TA’LIM MUASSASALARI TASHKIL ETISH BO’YICHA QONUN HUJJATLARI.
Maktabgacha ta'lim muassasasi maxsus loyiha bo’yicha qurilgan yoki
moslashgan SNIP me'yorlariga, yong’in xavfsizligi qoidalariga javob beradigan va
ob-havo sharoitini, ekologik vaziyatni, tarkib topgan milliy ao’analarni hisobga
oladigan binoda tashkil etiladi.
Maktabgacha ta'lim muassasasining sig’imi, odatda 320o’rinli boiishi
kerak. Umumiy yo’nalishdagi maktabgacha ta’lim muassasasi uchun 140—
160o’rinni, maxsus ahamiyatga molik maktab-gacha ta’lim muassasasi uchun 90—
120o’rinni muvofiq deb hisoblash zarur.
Binolar ufq tomoni derazalarida soyabonlar boiishi, ko’ka-lamzor yerlar,
suv bilano’ynash uchun fontanchali hovuzchalar, qattiq narsa bilan qoplangan
yoiaklari vao’tish joylari, 0,25 metr chuqurlikda suv basseyni, ko’cha shovqinidan
uzoqda, maktabga yaqin joyda, yong’indan saqlanish talablariga toiiq javob
beradigan qilib, iqlim xususiyatlarini hisobga olgan holda loyihalashtiriladi.
Maktabgacha ta’lim muassasasi amaldagi normativlarga mu-vofiq
yumshoq va qattiq sport jihozlari, meditsina apparati, ta'-limning texnik
vositalari,o’quv-ko’rgazmali qo’llanmalar hamdao’yinchoqlar bilan ta'minlanadi.
Muassasani jihozlash ro’yxatiga milliy anjomlar ham kiradi. Maktabgacha ta'lim
muassasasining ish tartibi Xalq ta'limi boiimlari tomonidan boshqariladi.
Maktabgacha ta’lim muassasasi yoki uning ayrim guruhlari haftasiga 5, 6
va 7 kun kunduzgi va bolalar sutka mobaynida bo’-ladigan, bir yoki ikki kunlik dam
olish kunlari bilan, shuningdek, xodimlarga sirg’aluvchi jadval bo’yicha dam olish
kuni beriladigan tartibda ishlashlari mumkin.
Ota-onalarning xohishlariga ko’ra maktabgacha ta’lim muas-sasasida kuni
uzaytirilgan kun, shuningdek, shanba, yakshanba va bayram kunlari tartibida,
ertalab va kechki vaqtda ishlovchi nav-batchi guruhlar ochilishi mumkin.
Maxsus ahamiyatga molik maktabgacha ta’lim muassasasining faoliyaj
tartibi zarur to’g’rilash-tarbiyaviy ishlar olib borishni hi-sobga oigan holda
belgilanadi.
Maktabgacha ta’lim muassasalari tilga ko’ra (o’zbek, qozoq, rus, tatar,
koreys va sh. k.) farqlanishi va bu bog’chalarda ta’lim-tarbiya milliy an'analarga
asoslanib yoiga qo’yilishi lozim. Tar-biya vazifalariga ko’ra esa ijodiy, yordamchi,
umumiy boiadi. Qishloq va shahar bog’chalari: mavsumiy, bolalarni jamlash ishiga
ko’ra turli yosh yoki bir yoshli guruhlarga ega, mablag’ bilan ta'minlanishiga ko’ra:
davlat, idora va xo’jalik, xususiy va boshqa turlarga bo’linadi.
Maktabgacha ta’lim muassasasi, shu jumladan, uning ayrim guruhlari
ishining davomiyligi, boshlanishi va tugashi ota-ona-larning ehtiyojini hisobga
olgan holda belgilanadi. Ammo u ertalabki 6.30 dan barvaqt boimasligi kerak.
Maktabgacha ta’lim muassasasida ota-onalar arizasi bo’yicha xalq
deputatlari kengashi qarori bilan, shu jumladan, shartnoma va xo’jalik hisobi
asosida ish 6 soatdan kam davom etadigan qisqa muddatli guruhlar; ota-onalar
bolalarini 1—2 soatga qoldiradigan guruhlar; sayr guruhlari; jismoniy tarbiyasogiomlashtirish guruh-lari; musiqiy va badiiy tarbiyalash, aqliy va jismoniy
rivojlanishdan orqada qolgan bolalar uchun xo’jalik hisobi asosida ishlaydigan
guruhlar ochilishi mumkin. Bunda mazkur maktabgacha ta’lim mu-assasasiga
muntazam qatnaydigan bolalaming manfaatlari kam-sitilmasligi lozim.
Maktabgacha ta’lim muassasasining ta’lim tilio’zbekiston Respublikasining
Davlat tili haqidagi qonuniga muvofiq belgilanadi.
Ota-onalaro’z bolalarini maktabgacha ta’lim muassasasi tarbiyachilarini
ilgaridan ogohlantirgan holdao’zlari uchun qulay paytda olib kehshlan va ohb
ketishlari mumkin. Shu bilan birga, ota-onalar maktabgacha ta’lim muassasasida
bolalar hayotining fizioiogik asoslangan kun tartibiga rioya qiiishlari vao’quvtarbiya jarayonini buzmasliklari lozim. Yangi qabul qilinayotgan bolalarni va kichik
maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarni ko’niktirish maqsadida ular mazkur yosh
guruhlariga asta-sekin, bir oy mo-baynida ko’chiriladilar.
Tarbiyachilar va ota-onalarning munosabatlari amaldagi qo-nunchilik va
bola maktabgacha ta’lim muassasasiga qabul qili-nayotganda tomonlarningo’zaro
kelishuviga binoan. tuziladi va shartnoma bilan boshqariladi. Shartnoma bo’yicha
majburiyat-larning bajarilmasligi yuzasidan xalq ta’limi kengashiga yoki sudga
shikoyat bilan murojaat qilish mumkin. Maktabgacha ta’lim muassasasining
ta’lim-tarbiyaviy ishlar sohasidagi huquq va burchiari.Maktabgacha ta’lim
muassasasi ta’lim-tarbiyaviy muassasa boiib, ijtimoiy vazifalar bilan bir qa-torda
bolalarga maktabgacha ta’lim konsepsiyasiga asoslangano’z Nizomi va Dasturiga
muvofiq malakali ta’lim va tarbiya berilishini ta'minlaydi.
Maktabgacha ta’lim muassasasining bolalarni tarbiyalash va ta’lim berish
bo’yicha aniq vazifalari tegishli dasturiy-metodik huj-jatlar, maktabgacha ta’lim
muassasasining Nizomi bilan belgilanadi. Maktabgacha ta’lim
muassasalario’zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi tomonidan
tasdiqlanadigan ko’p variantli taxminiy dasturlardan birini tanlash huquqiga ega.
Maktabgacha ta’lim muassasalario’z (mualliflik) dasturi va metodikasini ishlab
chiqish va amaliy faoliyatida qoilash huquqiga ega. Ularni tasdiqlash
tartibio’zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi tomonidan bel-gilanadi.
Maktabgacha ta’lim muassasasi tarbiyachisi bolalarni tar-biyalash
vao’qitish bo’yicha qoilanmalarni va metodikani erkin tanlash huquqiga ega.

Xulosa.
Xulosa o’rnida shuni alohida ta’kidlashimiz mumkinki, zamonaviy
maktabgacha ta’lim tashkilotini boshqarish mexanizmi- boshqaruv
funktsiyalarini bajarish xususiyatini o‘zgartiradi, tashkilot va pedagogik
jarayonning barcha ishtirokchilari o‘rtasida o‘zaro munosabatlarning tubdan
yangi shakllarini keltirib chiqaradi. Zamonaviy maktabgacha ta’lim tashkilotini
takomillashtirishning kengaytirilgan ob’ekti bolalar bog‘chasi va atrof-muxit
o‘rtasida yuzaga keladigan barcha aloqalar va munosabatlarni xisobga olishni o‘z
ichiga oladi desak mubolag‘a bo‘lmaydi.
Dunyo mamlakatlari amaliyotini kuzatadigan bo‘lsak, zamonaviy
maktabgacha ta’lim tashkilotlarida bolalarni maktabga chiqishdan oldin ularni
maktabga ta’limiga tayyorlash bosqichiga alohida e’tibor beriladi. Oxirgi yillarda
Respublikamizda ham bu masala kun tartibidan o‘rin olgan. Misol uchun, 2020
yilda 6 yoshdagi bolalarning 70% maktabgacha tayyorgarlikka jalb qilingan
bo‘lsa, joriy yilda 82% chiqdi. 2025 yilga borib, 100% bolalarni qamrab olish
ko‘zda tutilgan. Bu borada qilinayotgan ishlardan maktabgacha ta’limda tajriba
tariqasida amalga oshirilayotgan loyihani misol qilishimiz mumkin.
Xususan, davlatimiz rahbarining joriy yil 30 sentabrdagi «Maktabgacha ta’lim tizimi boshqaruvini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi farmoni hamda «O‘zbekiston Respublikasi Maktabgacha ta’lim vazirligi faoliyatini tashkil etish to‘g‘risida»gi qaroriga muvofiq bu sohada yangi tizim yaratilmoqda. Maktabgacha ta’lim tashkilotiga oid davlat talablarida mamlakatda o‘tkazilayotgan ijtimoiy-iqtisodiy islohotlarni, jahon tajribasi
hamda ilm-fan yutuqlari va zamonaviy informatsion kommunikativ
texnologiyalarni inobatga olgan holda maktabgacha ta’lim tizimida ma’nan
mukammal va intellektual rivojlangan shaxsni tarbiyalash maqsad qilib olinadi.
Tajriba asosida 2019 yilning kuzidan 2020 yilning kuziga qadar Toshkent
shahridan tashqari barcha hududlarning qamrab olinganligi ham maktabgacha
ta’limga zamonaviy yondashuvlarni amalga oshirish tizimi desak mubolag’a
bo’lmaydi. Loyiha ijobiy natijalar bergani uchun mahsus avtobuslar va
maydonchalarni qurish grant mablag‘lari hisobidan amalga
oshirilmoqda.Maktabgacha ta’lim har bir shaxsning shakllanishida muhim
ahamiyatga ega. Zero, bog‘chada puxta tayyorlanib maktabga chiqqan
bolajonlarning yutuqlarga erishish imkoniyati kengayadi.