4-mavzu. Axborot tizimlari

4-MAVZU. AXBOROT TIZIMLARI
Axborot tizimlari axborot va axborot texnologiyalari kabi jamiyat paydo bo‘lgan vaqtdan buyon mavjud, chunki uning har qanday rivojlanish bosqichida boshqaruvga ehtiyoj bo‘ladi. Boshqaruv uchun esa tizimlashtirilgan, oldindan tayyorlangan axborot talab qilinadi.
Axborot tizimi. Tegishli tashkilotlar (ob’ektlar) da faoliyat ko‘rsatuvchi va turlicha tuziluvchi axborotlar majmui uning axborot tizimini tashkil etadi.
Axborot tizimlarining asosiy vazifasi – barcha resurslarni samarali boshqarish uchun tashkilotlarga kerakli bo‘lgan axborotlarni ishlab chiqish, tashkilotni boshqarish uchun axborot va texnikaviy muhitni yaratishdan iborat.
Boshqaruv tizimini ko‘rib chiqish davomida boshqaruvning quyidagi uchta darajasini ajratib ko‘rsatish mumkin: strategik, taktik va tezkor (1.8-rasm). Ushbu har bir darajaning o‘z vazifalari bo‘lib, ularni hal etishda axbo-rotga bo‘lgan ehtiyoj, ya’ni axborot tizimiga nisbatan talab yuzaga keladi. Bu talablar axborot tizimidagi tegishli axborotlarga karatilgan. Axborot texnolo-giyalari talablarni qayta ishlash va mavjud axborotlardan foydalanib javoblarni shakllantirish imkonini beradi. Shunday qilib, boshqaruvning har bir daraja-sida kerakli qarorni qabul qilish uchun asos bo‘luvchi axborot paydo bo‘ladi.
Boshqaruv darajasi ahamiyatligiga ko‘ra qancha yuqori bo‘lsa, mutaxassislar va menejerlarning axborot texnologiyalari yordamida bajaradigan ish hajmi shuncha kam bo‘ladi. Biroq bu holda, axborot tizimining murakkabligi va intellektual imkoni-yatlari hamda menejerning qaror qabul qilish chogadagi roli ortadi. Boshqaruvning har qanday darajasi turli miqdor va turli darajadagi axbo-rotga muhtoj bo‘ladi.


1.8 – r a s m. Boshqaruv darajasiga ko’ra axborotning taqsimlanishi

Piramida asosini shunday axborot tizimi tashkil etadiki, uning yordamida ijrochi – xodimlar ma’lumotlarni qayta ishlash bilan, quyi bo‘g‘indagi menejerlar esa – tezkor boshqaruv bilan shug‘ullanishadi. Piramida yuqorisida – strategik boshqaruv darajasida axborot tizimlari o‘z rolini o‘zgartiradi va belgilangan vazifa yomon bajarilgan sharoitda qaror qabul qilish bo‘yicha yuqori bug‘in faoliyatini qo‘llab – quvvatlovchi strategik darajaga aylanadi.

Axborot va qarorlar mazmuniga muvofiq tashkilotda ma’lum bir darajaning axborot tizimi paydo bo‘ladi (1.9-rasm).
Axborot tizimidagi ishlar quyidagi maqsadda olib boriladi:

• 
  axborotga bo‘lgan ehtiyojni aniqlash;
  
• 
  axborot tuplashni amalga oshirish;
  
• 
  tashqi yoki ichki manbalardan axborot kelishini amalga oshirish;
  

• 
  axborotni qayta ishlash, uning to‘liqligi va ahamiyatini baholash hamda uni qulay ko‘rinishda taqdim etish;
  
• 
  i ste’molchilarga taqdim etish yoki boshqa tizimga uzatish uchun axborotni chiqarish;