4-mavzu. Banklarda bosh va yordamchi kitoblar reja: Hisob tsikli tushunchasi, bosh va yordamchi hisoblarining mazmuni

2.Analitik hisob (yordamchi kitob) va uning tavsifi. 
Birlamchi buxgalteriya operatsiyalarini o‗zida aks ettirib, ular haqida 
mufassal axborot beruvchi hisobvaraqlar guruhi analitik hisob, ya‘ni yordamchi 
kitob deb yuritiladi. Banklarda Yordamchi kitob hisobga olinadigan har bir turdagi 
mablag‗lar va boyliklar bo‗yicha ochiladigan shaxsiy hisobvaraqlar, kartochkalar, 
kitolblar va jurnallarda yuritiladi. Boshqacha qilib aytganda, bank tomonidan 
amalga oshiriladigan birlamchi operatsiyalarning hisobi dastlab shaxsiy 
hisobvaraqlarda (kartochkalar, kitoblar, jurnallarda) aks ettiriladi. Bunda ularning 
maqsadi, shunin
gdek, hisobvaraqlar egalari ko‗rsatiladi.
Banklarda eng ko‗p ishlatiladigan Yordamchi kitob materiallaridan biri bu 
shaxsiy hisobvaraqlardir. Xo‗jalik yurituvchi subyektlar uchun ochiladigan barcha 
hisobvaraqlar O‗zbekiston Respublikasi Bank Depozitorlari Milliy axborot 
bazasida qayd etiladi. Bunda har bir mijozga uning qaysi mulkchilik shakliga 
qarashliligi, faoliyat turi va boshqa belgilariga ko‗ra xosraqam, ya‘ni kod beriladi. 
Bu kod ushbu mijozga bankda qanday turdagi shaxsiy hisobvaraq ochilayotgan 
bo‗lsa, ularning barchasini nomerlashda foydalaniladi. Lekin mijoz hisobvaraq 
ochish uchun avvalo o‗z bankiga murojaat etadi. Mijoz uchun hisobvaraq 
ochilayotganda bank bosh buxgalteri mijoz taqdim etgan barcha materiallarni 
yuridik jihatdan to‗g‗ri rasmiylashtirilganligini tekshirgandan so‗ng barcha kerakli 
ma‘lumotlar asosida belgilangan shakl tuziladi. Bu ma‘lumotlar fayli Bank 
Depozitorlari Milliy Axborot bazasiga jo‗natiladi. 
Barcha hisobvaraq nomerlari 20 xonali sonlardan iborat bo‗ladi. Mijozlarning 
shaxsiy hisobvaraqlari mijozlar tomonidan taqdim etilgan, ayrim hollarda bank 
xodimlari tomonidan rasmiylashtirilgan birlamchi hujjatlari asosida tuziladi. 
Shaxsiy hisobvaraqlar dasturiy yo‗l bilan tayyorlanadi. Shaxsiy hisobvaraqning

---

80 
elektron nusxasi bel
gilangan tartibda tekshiruvdan o‗tkazilgandan so‗ng bankda 
elektron bazada qoldiriladi. Mijoz uchun qog‗ozga chiqarib berilgan nusxa shaxsiy 
hisobvaraqdan ko‗chirma bo‗lib xizmat qiladi va mijozga beriladi.
Shaxsiy 
hisobvaraqlarga 
yozuvlar 
faqat 
belgilangan 
tartibda 
rasmiylashtirilgan hisob-kitob va pul hujjatlari asosida kiritiladi. Shaxsiy 
hisobvaraqning sodda shakli quyidagicha ko‗rinishda bo‗ladi: