4-Mavzu: Chizmalarni loyihalash va geometrik yasashlarni qo’llash

Geometrik yasashlar
Qismlarga chizilganingizda, ko’pincha turli geometrik yasashlar bilan muomala qilishingiz kerak bo’ladi. Bunga segmentlar, aylanalarni teng qismlarga ajratish, burchaklarni qurish, doira markazini belgilash va boshqalar kiradi.
C hiziqni teng bo’laklarga bo’lish Bir chiziqni ikkita teng qismga bo’lish masalasini ko’rib chiqing. Misol uchun biz AB kesma liniyasi berilgan (1.19-shakl, a). Ushbu kesmani ikkita teng qismga bo’lish uchun, Geometrik yasashlar Muhandislik va kompyuter grafikasi kesimning uchidan (A va B nuqtalari) yoylarni tortamiz, ularning radiusi ushbu kesmaning yarmidan biroz ko’proq qismini oladi. Bu yoylar M va N nuqtalarida kesishadi (1.19-shakl, b). Ularni birlashtiramiz. Olingan yo’nalish MN kesmasi markazida joylashgan C nuqtasida joylashgan AB liniyasini kesib o’tadi; kesmani ikkita teng qismga bo’linadi (1.19-shakl, v).


Burchlarni teng qismlarga ajratish va qurish.
K eling, unga teng bo’lgan burchakni qurish usulini ko’rib chiqaylik. BAC ning ma’lum bir burchagiga ega ekanligimizni va bu burchacakka teng bo’lgan yangi burchakni yaratish talab etiladi, deb taxmin qiling (1.21-sakl). Shu maqsadda biz A nuqtasida radiusning R o’zboshimchalik bilan radiusini chizamiz va shu kesish nuqtalarini BAC burchagi tomonlari bilan topamiz - M va N nuqtalari (1.21-shakl, a). So’ngra o’zboshimchalik bilan A1 nuqtasidan (1.21-shakl, b) A1 C1 liniyasini chizamiz. R radiusining A1 nuqtasidan boshlab, biz bir chiziq quramiz va nuqta M1 ni topamiz. To’g’ri chiziqli A1 C1 chizig’ini kesish. Bundan tashqari, M1 nuqtadan radius R1=MN radiusini chizamiz va N1 nuqtasini toping (1.12-shakl, s). Olingan nuqtani N1 nuqtasini A1 nuqtasiga (1.21-shakl, d) ulang va B1A1C1 burchagi BACning ma’lum burchagiga teng bo’ladi.


Aylanani teng bo’laklarga bo’lish
Amalda, aylana teng bo’laklarga bo’lish ko’p uchraydi. Misol uchun, tishli g’ildirak yoki flanestning uchun ko’pburchak qurish kerak bo’ladi. R radiusi doira doirasini uchta teng qismga bo’lishning misolini ko’rib chiqing (1.23-shakl). Avval biz teng bo’laklarga bo’linishi yordamida ajratamiz. Shu maqsadda, doira bo’yicha nuqtasi olib, o’tkazish doira yoyi radiusiga teng radius bu nuqtadan. Bu kamon aylanani 1 va 2 nuqtada kesadi. Uchinchi nuqta uchun yuqori kesish nuqtasini olamiz doira vertikal o’qi bilan aylana. Ushbu fikrlar uchta teng qismga bo’linadi. Endi doira bo’linmasini oltita teng qismga bo’lamiz (1.24-shakl). Sirkul yordamida bu quyidagicha amalga oshiriladi. Simmetriya o’qi kesishish nuqtalari bo’lingan yoylari-nuqta 2, 3, 5 va aylana 6. Doirani teng oltiga bolinadi. To’g’ri chiziqlardan olingan nuqtalarni ulash orqali biz aylanada yozilgan olti burchakni qo’lga kiritamiz.
Tutashmalar
Tutashmalar - bu bir satrdan ikkinchisiga, tekis chiziqdan bir aylana va bir aylana o’rtasida silliq o’tish. Yuzalar bilan tafsilotlar tez-tez, ayniqsa neft ishlab chiqarish hududi uskunalar, mashinalar, aviasozlik, avtomobilsozlik, kema dizayn, turli sohalarda duch va uskunalar, uning qismlari va tugunlari yuqori kuch va ishonchliligini ta’minlash. Bitta satrdan ikkinchisiga silliq o’tishni boshlash nuqtalari birlashma nuqtalari deb ataladi. Silliq o’tishni o’rnatish uchun tutashmaninig radiusini, tutashmaning markazi va tutashma nuqtalarining joylashuvini bilish kerak. Ikki to’g’ri chiziq tutashma. Ma’lumki, ikki to’g’ri chiziq to’g’ri, o’tkir va burchak ostida burchak ostida kesilishi mumkin. Misollarda o’ng ikki liniyalari 1.27-shakl tuslanish radiusi R ko’rsatilgan (1.27- shakl a), o’tkir (1.27- shakl, b) va o’tmas burchak (1.27-shakl, c). Ikkita liniya konkugatsiyasini qurish usulini ko’rib chiqing. Birinchidan, biz konfugatsiya markazini aniqlaymiz. Ushbu chiziqlarning har birining parallel chiziqlarini R. Bu chiziqlarning kesishish olingan, va nuqta O markazi xaritada hisoblanadi.