4-мавзу. ҚИшлоқ ХЎжалигини моддий – техника ресурслари билан таъминлаш ва хизматлар кўрсатиш соҳасидаги инфратузилмалар

Агросанот мажмуаси ишлаб чиқариш инфратузилмаси иқтисодиётда катта ўринни эгаллайди. Энг аввало, бу иш ва хизматлар ишлаб чиқаришнинг ривожланишига олиб келади. Иқтисодиёт ривожланган сари эса, инфратузилма хизматларига талаб ортади. Натижада, ишлаб чиқаришнинг самарадорлиги ошади. Меҳнатга лаёқатли аҳолининг катта қисми инфратузилма объектларига ишга жойлашади. Иқтисодиёти ривожланган давлатларда жами ишлаётганларнинг 60-70 фоизи хизмат кўрсатиш тизимида ишлайди. Бизда эса бу кўрсаткич 49,8 фоизни ташкил қилади. Натижада қишлоқ хўжалиги корхоналари ўзига хос бўлмаган кўпгина хизмат турларини ўзлари бажарадилар. Бу ёқилғи – мойлаш материаллари, маъданли ўғитларни хўжаликка олиб келиш ва бошқа фаолиятлардир. Қишлоқ хўжалиги корхоналари ўзига хос бўлмаган фаолиятлар билан шуғилланганликлари ишлаб чиқаришнинг самардорлиги кутулган даражада ижобий бўлмаслигига олиб келиши мумкин.

Агросанот мажмуаси ишлаб чиқариш инфратузилмаси иқтисодиётда катта ўринни эгаллайди. Энг аввало, бу иш ва хизматлар ишлаб чиқаришнинг ривожланишига олиб келади. Иқтисодиёт ривожланган сари эса, инфратузилма хизматларига талаб ортади. Натижада, ишлаб чиқаришнинг самарадорлиги ошади. Меҳнатга лаёқатли аҳолининг катта қисми инфратузилма объектларига ишга жойлашади. Иқтисодиёти ривожланган давлатларда жами ишлаётганларнинг 60-70 фоизи хизмат кўрсатиш тизимида ишлайди. Бизда эса бу кўрсаткич 49,8 фоизни ташкил қилади. Натижада қишлоқ хўжалиги корхоналари ўзига хос бўлмаган кўпгина хизмат турларини ўзлари бажарадилар. Бу ёқилғи – мойлаш материаллари, маъданли ўғитларни хўжаликка олиб келиш ва бошқа фаолиятлардир. Қишлоқ хўжалиги корхоналари ўзига хос бўлмаган фаолиятлар билан шуғилланганликлари ишлаб чиқаришнинг самардорлиги кутулган даражада ижобий бўлмаслигига олиб келиши мумкин.

Республикада пахта толасини экспорт қилиш ушбу терминаллардан ташқари Республика товар-хомашё биржаси ёрдамида амалга ошрилади. Ўзбекистон Республикаси товар-хомашё биржаси 120 та филиалга ва 70 мингдан ортиқ мижозларга эга. Унинг мижозлари 44 давлатнинг иқтисодий субъектлари ҳисобланади. Пахтачиликда ишлаб чиқариш инфратузилмасида транспортнинг аҳамияти катта. 1991 йилда пахта толасини экспорт қилишга хизмат кўрсатадиган “Ўзташқитранс” ДАК ташкил этилди. У FIATA нинг аъзоси хисобланади. Компаниянинг 9 та шўъба корхоналари бўлиб, улар бир йилда 1,5 млн. тонна юкни экспорт ва импорт қилади. Пахта толасини экспорт қилишда давлат ташқи савдо акционарлик компанияси “Ўзмарказимпекс” 1998 йилда ташкил этилди. Унинг йиллик пахта толасини сотиш ҳажми 25 минг тоннани ташкил этади. 1991 йилда қишлоқ хўжалик маҳсулотларини экспорт қиладиган ва янги техника ва технологияларни импорти билан шуғилланувчи “Ўзпроммашимпекс” ДАК ташкил этилди. Ушбу компания йилига 300 минг тонна пахта толасини 35 та давлатга экспорт қилади. Республикада “Ўзинтеримпекс” давлат ташқи савдо акционарлик компанияси ташкил этилган ва унинг шўъба корхоналари йилига 300 минг тонна толани экспорт қилади. Компаниянинг йиллик пул айланмаси 350 млн. АҚШ долларини ташкил этади. 1992 йилда “Ўрта Осиё Транс” ДАК пахтачилик тармоғи ишлаб чиқариш инфратузилмасининг асосларидан бири ҳисобланади.