4-Мавзу: истеъмолчи танлови назарияси режа: Нафлилик назариясининг асосий қоидалари

Энди даромадни ўзгармас деб қараб, неъматлардан биттасини, масалан, Х неъматнинг нархини ўзгарувчан деб қараймиз. Фараз қилайлик, Х неъматнинг нархи (Р) кетма-кет пасайиб бормоқда, яъни Р1>Р2>Р3>Р4 ва ҳоказо. Графикда нархнинг бундай ўзгариши, бюджет чизиғининг YX1 ҳолатдан YX2, YX3 ва YX4 ҳолатларга силжитади. Бюджет чизиқларини туташтирувчи чизиқ “нарх-истеъмол” чизиғи деб аталади ва у неъматлардан бири нархининг ўзгаришини истеъмол таркибига таъсирини кўрсатади.

• “Нарх-истеъмол” чизиғи

• X

• D

• Y

• E1

• E4

• E3

• E2

• TU4

• TU3

• TU1

• TU2

• X

• X1

• X4

• X3

• X2

• P1

• P2

• P3

• P4

• X1

• X2

• X3

• X4

• 2. “Нарх-истеъмол” чизиғи ва унинг таҳлили.

• Y

Нархнинг ҳар қандай ўзгариши, биринчидан: реал даромадни оширади, натижада бюджет чизиғи бир томонлама силжийди ва истеъмолчи сотиб олиши мумкин бўлган неъматлар таркибини ўзгартиради; иккинчидан - нархлар нисбатини ўзгартиради ва бир неъмат (Б) бошқа неъмат билан (А) алмаштирилади.

• Б

• Б0

• Б1

• Б3

• Б2

• A0

• A

• A

• A3

• A2

• A1

• E1

• E2

• TU2

• E3

• TU1

• X2

• X1

• Алмаштириш самараси бефарқлик эгри чизиғи устида, унинг дастлабки ва ўзгарган бюджет чизиғига параллел тортилган бюджет чизиғига уриниб ўтган нуқталар оралиғида ётади.
• Даромад самарасини топиш учун ўзгарган бюджет чизиғига параллел бюджет чизиғи ўтказамиз ва у дастлабки бефарқлик эгри чизиғига уриниб ўтиши лозим. Даромад самараси мана шу параллел бюджет чизиқларининг бефарқлик эгри чизиқларига уриниб ўтган нуқталари орасида ётади.

• 3. Нормал ва паст категорияли товарлар учун даромад ва алмаштириш самараси.