4-mavzu: ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimlarining asosiy funksiyalari tayanch iboralar

Kо‘p mazmunli bog‘liqliklar uchun aksioma (xulosa qoidalari). Kо‘p mazmunli bog‘liqliklarni kiritish yuqorida kо‘rib chiqilgan kо‘plab xulosa qoidalarining kengayishiga olib keladi. Faraz qilaylikki, X, Y, va Z R munosabatning atributlari bо‘lsin, U esa R ning barcha atributlarning majmuasini anglatadi. Kо‘pmazmunli bog‘liqliklar uchun eng muhim ikki qoida quyidagicha bо‘ladi:

1. 
   Tо‘ldirish. Agar X Y, bо‘lsa XU-X-Y bо‘ladi. Funksional bog‘liqliklarda bu qoidaning о‘xshashi yо‘q.
   
2. 
   Tranzitivlik. Agar XY va YZ bо‘lsa, u holda XZ-Y bо‘ladi. Bu funksional bog‘liqliklar uchun qoidaga nisbatan tranzitivlikning kо‘proq cheklangan variantidir.
   

4.9. Yondashuvning yutiq va kamchiliklari.

Relyatsion ma'lumotlar bazasi tizimini bo’laklab va ketma-ket o’rganishga o’tishdan oldin relyatsion MBBT gacha bo’lgan MBBTlariga to’xtalamiz. Bu ma'noda uchta sabab bor: Birinchidan bu tizimning kelib chiqishi asli tarixan relyatsion. Buni to’g’ri tushunish uchun relyatsion tizimga o’tish kerakligini tushinish kerak. Ikkinchidan relyatsion tizimning ichki tashkil qilinishi ko’p tamondan oldingi tizimlarning usullarini ishlatishga asoslangan. Uchinchidan oldingi tizimlar haqida ma'lum bilimlarni olish foydalidir va bu relyatsion MBBT rivojlantirishda tushunish uchun kerak.

Oldingi tizimlarning umumiy xarakteristikasi: Barcha yaratilgan oldingi tizimlar qandaydir abstrakt modellarga asoslanib qurilgan. Ma'lumotlarning modeli tushunchasi MB doirasida relyatsion yondashishning kirib kelishi bilan bog’liqdir. Oldingi tizimlarning abstrakt tasvirlanishi bir qancha tahlillar va har xil aniq tizimlar umumiy belgilarining kelib chiqishi natijasida paydo bo’ldi.
Oldingi tizimlarda MBga ruxsat (kirish) undagi yozuvlar darajasida amalga oshirilgan. Bu tizimlardan foydalanuvchilar dasturlash tilini ishlatib, MBBT funktsiyalarini kengaytgan holda MBda yangi navigatsiyani ishlatdi. MBga interaktiv ruxsat (kirib foydalanishga) unga mos o’z interfeysi bilan amaliy dastur tuzish yo’li bilan amalga oshirildi.
Oldingi tizimlarning kamchiligi ularning navigatsiya qilishda va «yozuv»lar darajasida ma'lumotlarga murojat qilishda foydalanuvchiga MBga kirish optimallash ishlarini o’zi to’laligicha bajarishga majbur qilardi.
Relyatsion tizimlar paydo bo’lgandan so’ng, oldingi ko’pgina tizimlar relyatsion interfeyslar bilan taminlandi. Lekin ko’p hollarda bu ularni relyatsion tizimlar darajasiga olib chiqmadi, ular bilan ishlash oddiy rejimda qoldi.