4-mavzu: Stressdan chiqishning fundamental qadamlari

4-mavzu: Stressdan chiqishning fundamental qadamlari

1. 
   Stressdan fundamental chiqish tushunchasi.
   
2. 
   Stressdan chiqishning 3 bosqichi.
   
3. 
   I bosqich – stress holatini aniq belgilash.
   
4. 
   II bosqich – stress holatidan chiqish (me’yoriy holatga kelish 3 qadamdan iborat).
   
5. 
   III bosqich – me’yorlarni o‘zgartirish (2 qadamdan iborat).
   
6. 
   Stressga moyillikni kamaytirish.
   

Stressdan fundamental chiqish tushunchasi
STRESSNI DAVOLASH VA OLDINI OLISH
Barchaga ma’lumki, yaxshi uyqudan ko‘ra yaxshiroq dori yo‘q. Shunday ekan, siz qanday uxlashingiz haqida o‘ylab ko‘rishingiz kerak. Quyida uyquni yaxshilashga yordam beradigan ba’zi tavsiyalar keltirilgan.

• 
  Muntazam mashqlar normal uyqu uchun katta yordam beradi. Ularni yotishdan ikki soat oldin, ochiq havoda bajarish tavsiya etiladi.
  
• 
  Uxlashdan oldin issiq vanna qabul qilib, sokin musiqa tinglashingiz mumkin. Har kuni buni qilishga harakat qiling.
  
• 
  Uyqu normal va sog’lom bo‘lishi uchun organizmga melatonin deb ataladigan gormon kerak. U gormon B guruhi vitaminlari qabulidan keyin ortadi, bu vitamin esa guruch, bug’doy, arpa, pista urug’i, quritilgan o‘rikda ko‘p bo‘ladi.
  
• 
  Yotoqxona shovqinli va yorug’ bo‘lmasligi kerak, bular tinch uxlashga xalaqit beradi.
  

Stressli vaziyatni yengishda bir tekis va soki nafas olish yordam beradi. Nafasni burun orqali chuqurroq olish kerak, chiqarishda esa sekin, og’iz orqali chiqarish kerak.
Stressda to‘g’ri ovqatlanish ham muhim ahamiyatga ega. Oziq-ovqat oson va yaxshi hazm bo‘lishi kerak. Shoshmasdan, kam-kamdan ovqatlaning. Ovqatlangandan keyin bir oz dam olish kerak.
Stress bilan kurashishda xalq tabobati usullari bor. Moychechak yaxshi ta’sirga ega. Uning damlamasi bosh og’rig’i, uyqusizlik bilan kurashadi va tinchlantiruvchi ta’sirga ega. Samarali yordam beruvchi xususiyatga shuningdek, oregano o‘ti va mavrak moyi ega. Charchoqqa qarshi ajoyib vosita melissadir. Bu zo‘riqishni, tashvishlarni yengillashtirish uchun ishlatiladi, hatto og’ir stressda ham yordam beradi. Melissadan tayyorlangan choy uyqusizlik va depressiya uchun yaxshidir.


I bosqich – stress holatini aniq belgilash
1 -bosqich¹. Safarbarlik, taranglik yoki xavotirlik bosqichi. Tana barcha himoya vositalarini ishlatadi. Barcha funktsional tizimlar va aqliy zaxiralar faollashtirilgan. Subyektiv ravishda, bu bosqich hayajon, "titroq" sifatida qabul qilinadi. Bu holat ko‘p odamlar uchun imtihon, mas'uliyatli uchrashuv, boshlanish, operatsiya oldidan xarakterlidir. Shuni esda tutish kerakki, kuchli, haddan tashqari hayajon "yonish" bilan to‘la. Kuyish charchoqni erta charchash va stressga qarshi turish uchun resurslarning etishmasligi deb ta'riflash mumkin. Ammo haddan tashqari xotirjamlik ham foyda keltirmaydi, chunki bu tanani muammoli vaziyatdan chiqish uchun etarli darajada harakatlanishiga yo‘l qo‘ymaydi.
Bu bosqichda inson organizmida anabolik jarayonlar kuchayadi va birinchi navbatda proteosintez va RNK hosil bo‘lishi, immunologik qarshilikning oshishi ham qayd etiladi.


II bosqich – stress holatidan chiqish (me’yoriy holatga kelish 3 qadamdan iborat)
2 -bosqich. Moslashuv bosqichi. Stressga faol qarshi turish va unga moslashish, tana tarang, safarbar holatda. Tana va stressor qarama -qarshilikda birga yashaydi. Ular o‘rtasida "strategik paritet" yaratilmoqda.


III bosqich – me’yorlarni o‘zgartirish (2 qadamdan iborat)
3 -bosqich. Charchash bosqichi. Stressli vaziyatda doimiy qolish va stressga uzoq vaqt qarshilik ko‘rsatish asta-sekin tananing zaxiralari tugashiga olib keladi. Tushkunlik yoki astenizatsiya rivojlanadi. Ushbu bosqichning boshida, agar stress omilining ta'siri yo‘q qilinmagan bo‘lsa, odamning moslashish qobiliyati tugaydi. Stress patologik holatga aylanadi, chunki ham aqliy, ham jismoniy resurslar etishmaydi. Bu bosqich og'riqli jarayonlarning rivojlanishiga o‘tadi. Bu, ayniqsa, stressor sizga ta'sir qilishni davom ettirsa, ehtimol. Somatik patologiyaning shakllanishi mumkin (gipertoniya, miokard infarkti, insult). Ko‘pincha bu bosqichdan chiqish yo‘li depressiv reaktsiyalar bo‘lib, u tegishli dori terapiyasini va psixiatr-psixoterapevtning yordamini talab qiladi.
Stressga moyillikni kamaytirish
Stressga olib keluvchi omilga tog’ridan-tog’ri ta’sir o‘tkazish:

• 
  Stressli vaziyatning asl sababi nimada ekanligini aniqlang;
  
• 
  Ushbu vaziyatni o‘zgartira olishingizni baholang;
  
• 
  Oqibatlarini baholang.
  

Vaziyatga bo‘lgan qarashingizni o‘zgartirish:

• 
  Vaziyatni o‘zgartirish sizning qo‘lingizdan kelish-kelmasligini baholang;
  
• 
  Agar boshqalar hatti-harakatini o‘zgartirib bo‘lmasa, ularga bo‘lgan munosabatingizni o‘zgartiring.
  

Stressni oldini olish — erishilsa bo‘ladigan maqsadlar qo‘ying:

• 
  «Men ideal bo‘lishim kerak», «Dunyo menga nisbatan doimo adolatli bo‘lishi kerak» degan fikrlardan yiroq bo‘ling;
  
• 
  «Agar reja tuzib chiqsam, men hammasini uddalayman», «Men buni bosqichma-bosqich amalga oshiraman», «Agar uddasidan chiqa olmasam, barchasini boshqatdan boshlayman» degan fikrga yaqinroq bo‘ling.
  

1^ https://dd-restaurant.ru/uz/cabbage/zavershayushchei-stadiei-stressa-yavlyaetsya-stress-i-ego-vidy-fazy-stressa/