4. Tijorat banklari kapitalining yetarliligi qanday aniqlanadi?

4. Tijorat banklari kapitalining yetarliligi qanday aniqlanadi?
O’zbekiston tijorat banklari kapitali tarkibi va uning yetarliliga qo’yilgan talablar Markaziy bankning 2013-yil 30-yanvarda tasdiqlangan 949-7-sonli “Tijorat banklari kapitalining yetarliligiga qo’yiladigan talablar to’g’risida”gi nizom asosida tartibga solinadi.
Bank kapitalini tahlil etishda asosiy e‘tiborlardan biri uning yetarlilik darajasini kuzatishga qaratilgan. Markaziy bank tomonidan banklar barqarorligini ta‘minlash maqsadida uning kapitalining yetarliligini belgilovchi normativlar o’rnatilgan. Uning uchta ko’rsatkichi mavjud. Banklar normal faoliyat olib borishi uchun kapitalning yetarlilik darajasini aniqlash bo’yicha o’rnatilgan koeffitsiyentlar minimal darajada bajarilishi lozim.
Tijorat banklari kapitalining yetarlilik darajasi quyidagi koeffitsiyentlar yordamida aniqlanadi.
K1 –umumiy kapitalning yetarlilik koeffitsiyenti;
K2 – I-darajali kapital yetarliligi;
K3 – Leverej koefitsiyenti.
Tijorat banki umumiy kapitalining yetarlilik koeffitsiyenti
quyidagicha aniqlanadi:
K₁ =
Bu yerda: TAKUS – tavakkalchilikka asoslangan kapitalning umumiy summasi, (bu summa chegirmalarni hisobga olgan holda 1-darajali kapital va 2-darajali kapital yig’indisidan iborat).
TNOAUS – tavakkalchilikni hisobga olgan holda (yoki riskka tortilgan) aktivlarning umumiy summasi. Bu summa chegirmalardan keyin tavakkalchilikni hisobga olgan holda balans va balansdan tashqari aktivlar yig’indisi sifatida aniqlanadi.
Ushbu ko’rsatkich (K₁)ning yetarliligiga ruxsat etilgan darajasi mamlakatimizda 0,1 ga, ya‘ni 10 foizga teng. ―Bazel qo’mitasi taklifida
esa 8 foiz qilib belgilangan.
Tijorat banki I darajali kapitali yetarliligi darajasi quyidagicha
aniqlanadi: