4-Topshiriq 1-topshiriq

4-Topshiriq

1-topshiriq.

Shaxs rivojlanishiga ta’sir etuvchi omillarni tushubchalar tahlili metodi orqali aniqlash.

Biologik omil -- Progmatizm oqimi va uning vakillari D.D’yul, A.Kombe ham shaxs rivoilanishini biologik nuqtayi nazarda asoslaydilar. Ular rivojlanishni faqat miqdoriy o ‘zgarishdan iborat, deb qaraydilar. Naslning rolini absolyutlashtirib, uni inson taadirida hal qiluvchi ahamiyatga ega deb biladilar.Demak, bir guruh xorijiy olimlar rivojlanishni biologik (nasliv) omilga bog‘laydilar.Biologik oqimga qarshi falsafiy oqim vakillari rivojlanishni iitimoiv omil bilan belgilaydilar. Bu oqim vakillari bola shaxsining jismoniy. psixik rivojlanishi u yashaydigan muhitga bogMiq deb ko‘rsatadilar.Muhit deganda odam yashaydigan sharoitdagi barcha tashqi ta’sir tushuniladi. Shu nuqtayi nazardan tarbiya tufayli bolani o ‘zi yashaydigan ijtimoiy sharoitga moslashtirish mumkin, degan xulosa kelib chiqadi.Ular ijtimoiy tnuhitning rolini hal qiluvchi omil deb hisoblaydilar. Demak, odam bolasining shaxs sifatida rivojlanib, taraqqiy etib borishi, uning shaxs boMib kamolga yetishida nasi (biologik omil), ijtimoiy muhit (bola yashaydigan sharoit), shuningdek, maqsadga muvofiq amalga oshadigan tarbiya ham birdek ahamiyatga ega. Bu omillarning ta ’sirini aniqlashda ilg‘or pedagogik olimlar, psixolog va faylasuflar ta ’limotiga suyanilijdi.

Ijtimoiy muhit -- Pedagogik mahoratni egallashda, guruhli va ommaviy tadbirlarda ishtirok etish ijobiy natijalar beradi. Binobarin, bunday muhitda o'zaro fikr almashish, shaxsiy m ulohazalarni boshqalar tom onidan bildirilayotgan qarashlar bilan taqqoslab, ularning t o ‘g ‘riligi, haqqoniyligiga ishonch hosil qilish, mavjud bilimlarni yanada boyitish, xato yoki kamchiliklarni aniqiash hamda ularni bartaraf etish yo'llarini topish imkoniyati mavjud.Pedagogik mahoratga ega bo‘lish ta’lim-tarbiya samaradorligini ta ’minlash garovi bo'libgina qolmay, ayni vaqtda o ‘qituvchining jamoadagi obro‘-e ’tiborini ham oshiradi, o'quvchilarda unga nisbatan hurmat yuzaga keladi.Kasbiy mahoratni oshirish yo'lida amaliy harakatlarni tashkil etish pedagogik faoliyatda yo'l qo'yilgan yoki qo'yilayotgan xatolardan holi bo'lish, o'quvchilar, hamkasblar hamda ota-onalar bilan munosabatda muvaffaqiyatlarga erishish imkoniyatini yaratadi.O'z davrlarida Abu Nasr Forobiy, Abu Rayhon Beruniy, Abu Ali ibn Sino, Alisher Navoiy, Yan Amos Komenskiy, Lev Tolstoy, Hamza Hakimzoda Niyoziy, Abdulla Avloniy va boshqalar o'z asarlarida o'qituvchilik kasbi, uning mashaqqatlari, shuningdek, o'qituvchi shaxsida aks etishi zarur bo'lgan sifatlar xususidagi qarashlarni yoritish orqali o'zlari ham pedagogik madaniyatga ega ekanliklarini namoyon etganlar.

Tarbiya -- Mashhur pedagog Abdulla Avloniy ham o‘z asarlarida 0 ‘qituvchi shaxsi va uning faoliyati borasidagi qarashlarni ifodalashga alohida o ‘rin beradi. Allomaning qayd etishicha, bolaning sogMom boMib o ‘sishida ota-onalar o‘ziga xos rol o ‘ynasalar, uning fikriy jihatdan taraqqiy etishida o‘qituvchining o ‘rni beqiyos ekanligini ta’kidlaydi. Xususan, bolalarning aqliy qobiliyatlarini shakllantirish muallimlarning «diqqatlariga suyalgan, vijdonlariga yuklangan muqaddas bir vazifa» ekanligini ta’kidlab, «fikrning quvvati, ziynati, kengligi, muallimning tarbiyasiga bogMiqdur»2, — deydi.Yan Amos Kom enskiy o ‘z davrida o ‘q itu v ch in in g bola dunyoqarashini rivojlantirishdagi roliga katta baho berib, o ‘qituvchilik «yer yuzidagi har qanday kasbdan ko‘ra yuqoriroq turadigan juda faxrli kasb» ekanligini t a ’kidlaydi. M uallifning fikricha, pedagog o ‘z burchlarini chuqur anglay olishi hamda o ‘z qadr-qimm atini toMa baholay bilishi zarur. Ya.A.Komenskiy o ‘qituvchi obrazini tasvirlar ekan, uning shaxsida quyidagi fazilatlarning namoyon boMishi maqsadga muvofiqligiga urg‘u beradi: vijdonli, ishchan, sabotli, axloqli, o ‘z ishini sevuvchi, o'quvchilarga otalaridek muomala qiluvchi, ularda bilimga havas uyg‘otuvchi, o'quvchilarni o ‘z ortidan ergashtiruvchi va diniy e ’tiqod.K.D.Ushinskiy 0 ‘qituvchi m a’naviyati va kasbiy faoliyatiga yuqori baho beradi hamda ularning kasbiy malakalarini doimiy ravishda takomiJlashtirib borish maqsadga muvofiq ekanligi to ‘g‘risidagi fikrni ilgari suradi. Mazkur g‘oyaning ijtimoiy ahamiyatini tasdiqlovchi tizim— o‘qituvchilarni tayyorlovchi tizimni ilk bor asoslaydi.

2-topshiriq.

Shaxs rivojlanishining gender xususiyatlarini Venn diagrammasi yordamida yoritish.

O’g’il bolalarning o’ziga xos xususiyatlari Qiz bolalarning o’ziga xos xususiyatlari bolaning

jismoniy va psixik kamoloti quyidagi davrlarga boMinadi: 1. Go ‘daklik davri — chaqaloqlik (1 oy) davri tugagandan to bir yoshgacha boMgan davr.

2. Bog‘chagacha boMgan yosh davri — 1 yoshdan 3 yoshgacha. 3. Maktabgacha boMgan yosh davri — 3 yoshdan 7 yoshgacha. 4. Kichik maktab yoshidagi o ‘quvchilar ( bolalar)—7 yoshdan 11,12 yoshgacha. 5. 0 ‘rta maktab yoshidagi o ‘quvchilar (o'smirlar) — 14—15 yosh. 6. Katta yoshdagi maktab o ‘quvchilari (o‘spirinlar) — 16—18 yosh.

Bolalar qiziqishini qanoatlantiruvchi qiziqarli uchrashuv, sayr va tomosha, ekskursiyalarni tashkil etish zarur. Mazkur yosh davri o ‘quvchilariga emotsionallik xos, ularning fikrlashi obrazli bo'ladi, histuyg‘ulari mazmuni o ‘zgaradi. Ular odamlar bilan aloqa qilishga qiziqadilar.Q ‘rta maktab voshi ( o ‘smirlik 12—15 yosh). 0 ‘smirlikning murakkabligi anotomik-fiziologik va psixologik xususiyatdagi kuchli o‘zgarishlar bilan bogMiqdir. Bolaning o‘sishi tezlashadi. Bu davrni o‘tish davri ham deyiladi. Bu davrda jinsiy yetilish davri boshlanadi.Bu bolaning fe’l-atvoriga ta ’sir etadi. 0 ‘smir hayotida mehnat, o ‘yin, sport va jamoat ishlari katta rol o ‘ynaydi. Ba’zilarining o ‘zlashtirishi pasavadi. intizomi bo‘shashadi. Hozirgi davr o ‘smirlarining ruhiyatida quyidagi holatlar ko‘zga tashlanadi:

1. 
   Intellektual rivojlanish — tafakkur qobiliyati, aqliy faoliyatni yuqori saviyada tashkil etishni talab etadi, bilishga qiziqishi ortadi. Bu davrda to ‘garaklar, studiya, seksiya, turli tadbirlar o ‘tkazish katta ahamiyatga ega. Ularning kitob o ‘qishga qiziqishi ortadi.
   
2. 
   0 ‘z-o‘zini anglash, baholash, tarbiyalash shakllanadi. U o ‘zini boshqalar bilan solishtira boshlaydi. IAmmo yuqoridagilar bilan birqatorda, o ‘smir xarakterida murakkab qarama-qarshiliklar ham mavjud boMadi. Bu o ‘smir faoliyati, xulqida yangi xislatlar — yosh xususiyatning yangidan boshlanishi sanaladi.Lekin o ‘smirlarning hammasida ham bilishga qiziqish darajasi yuqori emas, 38 foiz o ‘smir hech qaysi o ‘quv fanlarini o ‘qishga qiziqmaydi. Boshqalarining uchta yoki ikkita o ‘quv fani, aksariyat holatlarda esa bitta o ‘quv faniga qiziqishi aniqlangan. Kichik yoshdagi o ‘smirlar qiziqishi o ‘qituvchiga bogMiq. Lekin ularning qiziqishlari, shuningdek, kitob o ‘qishlari ham barqaror emas.Turli to ‘garaklarga 21 foiz o ‘smir qatnashadi, qolganlari sport yoki musiqa bilan shug'ullanadi. 40 foiz o'quvchida, sinfdan tashqari ishlarda qatnashishda ham barqarorlik yo‘q.Eng muhim qiziqish — teleeshittirishlarga qaratilgan. TVni har kuni 88 foiz o ‘smir tomosha qiladi.Ular oddiy kunni o ‘z ixtiyorlari bilan qanday o ‘tkazadilar, degan savolga javob topish uchun o ‘tkazilgan tadqiqot natijalari quyidagilarni qayd etdi: 85 foiz o‘smir vaqtini o ‘z holicha o ‘tkazadi, 70 foizi kino yoki televizor ko‘radi, 50 foizi sport bilan shug‘ullanadi.....