4. Xulosa. Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati
Download 50.54 Kb.
|
A.A.FAYZULLAYEV BO’YICHA MOTIVATSIYA JARAYON BOSQICHLARI
- Bu sahifa navigatsiya:
- 5.Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati.
|
MAVZU:A.A.FAYZULLAYEV BO’YICHA MOTIVATSIYA JARAYON BOSQICHLARI Reja 1.Menejmentning motivatsiya funksiyasi va uning xodimlar faoliyatini oshirishdagi ahamiyati. 2. muvaffaqiyatga ehtiyoj. 3. daxldorlikka ehtiyoj. 4.Xulosa . 5.Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati. Kirish
Ishni rejalashtirish va tashkillashtirishda menejer ushbu tashkilot aniq nima qilishi kerakligini, qachon, qanday qilib va kimning fikriga ko'ra bajarishi kerakligini aniqlaydi. Agar ushbu qarorlarni tanlash samarali amalga oshirilsa, menejer motivatsiyaning asosiy printsiplarini amalda qo'llagan holda o'z qarorlarini harakatga o'tkazish imkoniyatiga ega bo'ladi.Boshqaruvning asosiy funktsiyasi sifatida motivatsiya o'zini va boshqa odamlarni tashkilotning shaxsiy maqsadlariga erishish uchun xatti-harakatlar motivlarini shakllantirish orqali ishlashga rag'batlantirish jarayoni bilan bog'liq. ishdagi inson xatti-harakatlarini o'rganish motivatsiya to'g'risida ba'zi umumiy tushuntirishlarni beradi va ish joyida xodimlarni rag'batlantirishning pragmatik modellarini yaratishga imkon beradi.boyitish, ish haqi miqdorini aniqlash, ushbu faoliyat natijasi bilan bog'lab, shaxsning boshqa odamlarga ta'sir qilish qobiliyatiga qarab kuchga bo'lgan ehtiyojni qondirish orqali shaxsning qiymat tizimini aniqlash orqali amalga oshirish mumkin. Turli xil motivatsion nazariyalar ikki toifaga bo'linadi: asosli va protsessual. Motivatsiyaning asosli nazariyalari, avvalambor, ish hajmini va mazmunini aniqlashda odamlarni harakat qilishga undaydigan ehtiyojlarni aniqlashga harakat qiladi. Moddiy va protsessual motivatsiya nazariyasining ma'nosini tushunish uchun avval siz uning ma'nosini o'rganishingiz kerak fundamental tushunchalar: ehtiyojlar va mukofotlar. Ehtiyojlar - bu biron bir narsaning ongli etishmasligi, bu harakatga turtki beradi. Birlamchi ehtiyojlar genetik jihatdan belgilanadi, ikkilamchi esa bilish va hayotiy tajriba davomida rivojlanadi. Ehtiyojlarni bevosita kuzatib yoki o'lchab bo'lmaydi. Ularning mavjudligi faqat odamlarning xatti-harakati bilan baholanishi mumkin. Ehtiyojlar harakatlarning sababidir. Ehtiyojlarni qondirish evaziga qondirish mumkin12. Ish haqi bu inson o'zi uchun qadrli deb biladigan narsadir. Menejerlar ishning o'zida olingan tashqi mukofotlardan (naqd to'lovlar, reklama) va ichki mukofotlardan (maqsadga erishishda muvaffaqiyat hissi) foydalanadilar. Motivatsiya nazariyasi - bu XX asr boshidan beri ketma-ket shakllanib borgan maxsus bilim sohasi. Motivatsiyaning asosli nazariyalari, avvalambor, ish hajmini va mazmunini aniqlashda odamlarni harakat qilishga undaydigan ehtiyojlarni aniqlashga harakat qiladi.Motivatsiyaning asosli nazariyalari odamlarning xulq-atvorini belgilovchi ehtiyojlar va ularga bog'liq bo'lgan omillarga asoslangan. Protsedura nazariyalari motivatsiyaga boshqacha tarzda qaraydi. Ular insonning turli maqsadlarga erishish uchun sa'y-harakatlarni qanday taqsimlashini va u qandaydir xatti-harakat turini tanlashini tahlil qiladi. Protsessual nazariyalar ehtiyojlarning mavjudligi to'g'risida bahslashmaydi, ammo ular odamlarning xulq-atvori nafaqat ular tomonidan belgilanishiga ishonishadi. Protsessual nazariyalarga ko'ra, odamning xulq-atvori, shuningdek, bu vaziyat bilan bog'liq idrok va taxminlar funktsiyasi va tanlangan xulq-atvor turining mumkin bo'lgan oqibatlari. Motivatsiyaning uchta asosiy protsessual nazariyalari mavjud: taxminlar nazariyasi, adolat nazariyasi va Porter-Loyler modeli. chunki u uning ehtiyojlarini qondirishi yoki maqsadga erishishi mumkinligiga amin bo'lsa, taxminga asoslanadi. Motivatsiya - "mehnat xarajatlari - natijalar", kutish - "natijalar-mukofot" va valentlik (ya'ni nisbiy qoniqish darajasi) kutish omilining funktsiyasidir. Odamlarning sa'y-harakatlari aniq maqsadga erishishga imkon beradi va ayniqsa qimmatbaho mukofotlarni olishga olib keladi, deb ishonganlarida eng samarali motivatsiyaga erishiladi. Muvaffaqiyat ehtimoli yoki mukofot qiymati odamlar tomonidan qadrlanmasa, motivatsiya zaiflashadi. 1.Menejmentning motivatsiya funksiyasi va uning xodimlar faoliyatini oshirishdagi ahamiyati. Adolat nazariyasi doirasida odamlar sarflangan mehnatga haq to'lash nisbati sub'ektiv ravishda baholanadi va uni boshqa ishchilarni shunga o'xshash ish uchun olgan ish haqi bilan taqqoslaydi deb taxmin qilinadi. Adolatsiz, ularning hisob-kitoblariga ko'ra, ish haqi psixologik stressga olib keladi. Umuman olganda, agar biror kishi o'z ishini kam baholasa, u sarflangan harakatni kamaytiradi. Agar u o'z ishini haddan tashqari deb hisoblasa, aksincha, u sarflangan kuch sarfini bir xil darajada qoldiradi yoki hatto uni ko'paytiradi. Keng tarqalgan Porter-Lawler modeli motivatsiya xodimlarning ehtiyojlari, kutishlari va adolatli kompensatsiyani idrok etish funktsiyasi ekanligiga asoslanadi. Xodimning unumdorligi u tomonidan qilingan harakatlarga, uning xarakterli xususiyatlari va imkoniyatlariga, shuningdek uning rolini baholashga bog'liq. Harakatlarning miqdori xodimning ish haqi qiymatini baholashiga va uni olishiga ishonchiga bog'liq. Porter-Lawler modeliga binoan, mehnat munosabatlari odamlarning munosabatlari nazariyasi tarafdorlari ishonganidek, mehnat unumdorligi qondirishda davom etmoqda va aksincha emas. Rahbarlar doimiy ravishda xodimlarni, ular buni his qiladilarmi yoki yo‘qmi, undaydilar. Qadimgi vaqtlarda buning uchun qamchi va qo'rqitishlar, tanlab olinganlar uchun mukofotlar xizmat qilgan. XX asrga qadar shunday fikr keng tarqalganki, kishilar hamma vaqt ham ularga ko‘proq pul ishlab topish imkoniyati berilgandayaxshiroq ishlaydilar, ya’ni motivatsiya qilinayotgan harakatlarni pul mukofotlariga almashtirilishi bilan tenglashtirilgan. Ammo keyingi tadqiqotlar bunday yondashuvning asossizligini aniqlab bergan va motivatsiya ehtiyojlarning murakkab yig'indisi natijasi ekanligini ko‘rsatgan. Xodimlarni rag‘batlantirish uchun rahbarga ularning ehtiyojlarini aniqlash zarur, ular yaxshi ish orqali qanoatlantiriladilar. Boshqaruvning motivatsiya usullarini quyidagilarga ajratish mumkin: - iqtisodiy motivatsiya usullari — ish haqi, mukofot, imtiyozli foizlar, foydalarda ishtirok etish, aksiyalar paketi, qo‘shimcha ish haqi va boshqalar; - ijtimoiy motivatsiya usullari — ijtimoiy tan olinish, tashakkurnoma, qoyil qolish, ilohiylashtirish, nafratlanish va h.k.; - psixologik motivatsiya usullari - shaxs ahamiyatini his qilish, befarqlik, zararlilik, keraksizlik va boshqalar; - hukmronlik motivatsiya usullari — lavozimini oshirish, qo‘shimcha vakolatlar berish va boshqalar; - ijtimoiy psixologik motivatsiya usullari - ijtimoiy faollikni oshirish, tajriba almashtirish, tanqid, ishga doir boshqaruv, kasbiy etika va h.k.; - ma’naviy motivatsiya usullari — shaxsiy yoki ommaviy tan olish, maqtov va tanqid; - maqsadli usul; - ishlarni loyihalashtirish va qayta loyihalashtirish (boyitish) usuli; - xodimni jalb qilish usuli (partisipativ usul); - motivatsiya va undovlarni o'rganish sabablari — eksperimental usullar, xulqni va uning sabablarini boshqalar tomonidan baholash usullari, o‘rganish usullari (suhbat, so‘rov, anketa to'ldirish) va boshqalar. Motivatsiyaga jarayon sifatida qarash maqsadga muvofiqdir. Shuning uchun uni quyidagi shartlilikning ma’lum darajasidagi oltita birini orqasidan biri keluvchi bosqichlar ko'rinishida tasavvur qilish mumkin: - ehtiyojning vujudga kelishi; - ehtiyojni qanoatlantiruvchi, bartaraf qiluvchi yollarni qidirib topish; - harakatlarning maqsadlari (yo‘nalishlari)ni belgilash; - kerakli harakatlarni amalga oshirish; - amalga oshirilgan harakatlar uchun mukofotlar olish; - ehtiyojlarni qanoatlantirish va bartaraf qilish. Motivatsiya jarayoni avvalo motivatsiyaning mazmuniy nazariyalarini tushuntirib beradi. Ularda kishilarni harakat qilishga undovchi, ayniqsa, ishning hajmi va mazmunini belgilashdagi asosiy ehtiyojlar aniqlanadi. Motivatsiyaning konsepsiyalarini ishlab chiqishda A.Maslou, F.Gertsberg, D.Mak Klellandlarning asarlari katta ahamiyatga ega bo‘lgan. 13Amerikalik ruhshunos A.Maslouning (1908—1970) nazariyasi bo‘yicha ehtiyojni qat’iy iyerarxik tuzilma ko‘rinishida joylashtirish mumkin. U pastki bosqichlardagi ehtiyojlar odamga yuqoriroq bosqichdagilarga qaraganda oldinroq ta’sir qiladi deb hisoblaydi. Har bir aniq paytda odam o‘zi uchun muhimroq yoki kuchliroq bo'lgan ehtiyojni qanoatlantirishga harakat qiladi. Keyingi bosqichdagi ehtiyoj pastroq bosqichdagi ehtiyojni qanoatlantirgandan so‘ng kishining holatidagi qudratliroq omil bo‘ladi. Fiziologik ehtiyojlar yashab qolish uchun zarur boladi. Ular o‘z ichiga ovqat, suv, uy-joy, dam olishga ehtiyojlarini oladi.Tegishlilik va daxldorlikka ehtiyojlar o‘z ichiga nimagadir yoki kimgadir tegishlilik hissini, ijtimoiy o‘zaro hamkorlik, bogliqlik va qo’llab-quvvatlash hissini oladi. Xavfsizlik va himoyalanganlikka ehtiyojlar atrof-muhit tomonidan jismoniy va psixologik xavflardan himoya qilinganlik va kelajakda fiziologik ehtiyojlar qondirilishiga ishonchni ko‘zda tutadi. Tan olinish va o‘zini qaror toptirishga ehtiyojlar o‘zini o‘zi hurmat qilish (shaxsiy yutuqlar, omilkorlik)ni, atrofdagilar tomonidan hurmat qilinishni ko‘zda tutadi. A. Maslou bo’yicha ehtiyojlar iyerarxiyasi. O‘zini aks ettirishga ehtiyojlar - o‘zining salohiyatli imkoniyatlarini amalga oshirishga ehtiyojlardir. Maslou konsepsiyasidan amaliy xulosalar quyidagilardir: - yuqori bosqich ehtiyojlari birlamchi ehtiyojlar (birinchi ikki bosqichdagilar) qondirilganligiga qadar undovlar bolishi mumkin emas; - ehtiyojlarning bosqichlari qanchalik yuqori boisa, ular kishilarning shunchalik kamroq soni uchun faol faoliyatga rag‘batlar boladi - qondirilmagan ehtiyojlar xodimlarni rag‘batlantirmaydi, qanoatlantirilganlari esa ta’sir etishni to‘xtatadi, shuning uchun ularning o‘rnini qanoatlantirilmaganlar egallaydi; - qandaydir bitta ehtiyojning qondirilishi yuqori bosqichdagi ehtiyojni avtomatik ravishda ishga tushishiga olib keladi. Maslou konsepsiyasi zamonaviy boshqaruv nazariyasi va amaliyotining rivojlanishiga katta ta’sir ko‘rsatgan. Ammo hayot shuni ko‘rsatganki, konsepsiyada bir qator juda zaif jihatlar mavjud bo‘lgan:Birinchidan, ehtiyojlar ko'pgina vaziyatli omillar (ishning mazmuni, tashkilotdagi holat, yosh bogliqlikda turli namoyon boladi.Ikkinchidan, hamma vaqt ham Maslou piramidasida taqdim etilganidek ehtiyojlarning bitta guruhi boshqasining orqasidan qat’iy kelavermaydi. Uchinchidan, ikkilamchi ehtiyojlarning qanoatlantirilishi hamma vaqt ham ularning motivatsiyaga ta’siri kuchsizlanishiga olib kelmaydi. Maslouning hisoblashicha, bu qoidadan faqat o‘zini o‘zi aks ettirish istisno boladi. U kuchsizlanmaydi, balki u qanoatlangani sari uning motivatsiyaga ta’siri kuchayadi. Amaliyotning ko‘rsatishicha, tan olinish va o‘zini o‘zi qaror toptirish ehtiyojlari ham ularni qanoatlanishi jarayonida motivatsiyaga kuchayib boruvchi ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Mak Klelland nazariyasida kishining aniqlanayotgan uchta ehtiyojlari ko‘rib chiqiladi: - muvaffaqiyatga ehtiyoj, qo‘yilgan maqsadlarga erishishga awalgiga qaraganda samaraliroq intilish; - daxldorlikka ehtiyoj, u atrofdagilar bilan yaxshi munosabatlarni qidirib topish va o'rnatish, ulardan yordam olish orqali amalga oshiriladi. Ularni qanoatlantirish uchun egalariga keng aloqalar, axborotlar bilan ta’minlanishi va boshqalar zarur; - hukmronlikka ehtiyoj (ma’muriy, obro‘, iqtidor va h.k.), u odamlar xulqiga ta’sir ko‘rsatish, ularning harakatlari uchun javobgarlikni o‘ziga olishga intilishdan iboratdir. Bunda shu narsa ta’kidlanadiki, hozirgi vaqtda ayniqsa yuqori bosqichdagi ehtiyojlar muhimdir, chunki pastki bosqichdagi ehtiyojlar, qoidaga ko‘ra, qanoatlantirib bolingan (rivojlangan mamlakatlarda).F.Gertsbergning nazariyasiga ko‘ra, ehtiyojlar gigiyenik omillar va motivatsiyaga bolinadi. Gigiyenik omillar (ish haqi, sharoitlar, munosabatlar, ishdagi tartib va xavfsizlik, mavqe) motivatsiya bolmaydi, chunki ular odamni faqat normal sharoitlar bilan ta’minlaydi va haqiqatdan ham qanoatlanishga olib kelmaydi. A.Maslou va Мак Klelland bo'yicha yuqori bosqich ehtiyojlariga taxminan mos keluvchi motivatsiya kishining xulqiga faol ta’sir ko‘rsatadi. Qol ostidagilarni samaraliroq undash uchun rahbarning o‘zi ishning mohiyatiga kirib borishi kerak. Motivatsiyaning ko‘rsatib o'tilgan mazmunli nazariyalaridan tashqari protsessual nazariyalari ham mavjud. Ularda insonlar o‘z maqsadlarga erishish uchun harakatlarni qanday taqsimlashi va ularni amalga oshirish jarayonida holatning turini tanlashi tahlil qilinadi. Bu nazariyalarga muvofiq shaxsning holati yana uning shu vaziyat bilan bogliq idrok etishi va kutishlarining vazifasi va u tomonidan tanlab olingan xulq turining ehtimol bolgan oqibatlari hisoblanadi. Motivatsiyaning quyidagi asosiy protsessual nazariyalari tan olingan: kutish nazariyasi, adolat nazariyasi va Porter-Loulerning motivatsiya modeli hamda partisipativ boshqaruv konsepsiyasi. Kutishlar nazariyasiga muvofiq faol ehtiyojning mavjudligi kishini ma’lum maqsadga erishishga motivatsiyaning yagona zaruriy sharti bolmaydi. Odam yana xulqining u tomonidan tanlab olingan turi haqiqatdan ham qanoatlantirishga yoki istalganni olishga olib kelishiga umid qilishi kerak. Ushbu nazariyada motivatsiya tizimi uni kirishi — mehnat xarajatlari va chiqishi uchun qilingan mehnatni mukofotlash bilan qanoatlanganlik darajasi o‘rtasidagi miqdoriy o‘zaro aloqalarda quriladi. Masalan, ijrochi o‘z mehnati intensivligini 20% ga oshirib, mehnat intensivligini oshishidan mukofotlar bilan qanoatlantirilishi darajasi ham 20% dan kam bolmasligiga ishonishi kerak. Bunda menejmentning vazifasi unumdorlikni yoki ijrochi mehnati sifati o‘sishiga motivatsiyaning miqdoriy asoslangan tizimini ishlab chiqishdan iboratdir. Steysi Adams adolat nazariyasi asoschisi bolgan shu narsaga asoslanadiki, odamlar olingan mukofotning sarflangan harakatlarga nisbatini subyektiv ravishda belgilaydilar va keyin uni xuddi shunday ishni bajaruvchi boshqa kishilarning mukofotlanishi bilan solishtiradilar. Agar solishtirish nomutanosiblik yoki adolatsizlikni ko‘rsatsa, unda ularda ruhiy keskinlik vujudga keladi va ular yomon ishlay boshlaydilar. Shu munosabat bilan menejer bu xodimlarni undashi, keskinlikni olib tashlashi va adolatni tiklash uchun mutanosiblikni tuzatishi kerak. Buni ish haqi va mukofotlar miqdorini o‘zgartirish yo‘li bilan amalga oshirishi lozim. Porter—Loulerning motivatsiya modeli kutishlar va adolat nazariyasiga asoslangan. Xodim tomonidan erishilgan natijalar uchta o‘zgaruvchanlarga bog‘liq: sarflangan harakatlar, kishining qobiliyati va xususiyatlari, u tomonidan mehnat jarayonida o‘z rolini his qilinishi. Sarflangan harakatlar darajasi, o‘z navbatida, mukofotning qiymati va inson mukofot olishi hamda o‘zini qanoatlantirilishiga qanchalik ishonishiga bogliq. Partisipativ boshqaruv konsepsiyasi quyidagilarga asoslanadi: agar kishi turli tashkilot ichida faoliyat yuritsa, bundan qanoatlanadi va katta ishtiyoq bilan sifatliroq yoki unumliroq ishlaydi. Misol keltirilgan nazariyalarga ko‘ra, bugun insonning motivatsiya asosida nima yotganligi va motivatsiya nima bilan belgilanishini izohlab beruvchi qandaydir qonunlashtirilgan ta’lim yo‘q. Har bir nazariya belgilangan tub farqlarga ega. Buning ustiga, bu nazariyalarda faqat motivatsiyaning asosida yotgan omillar tahlil qilinadi, ammo motivatsiya jarayoni esa amalda e’tiborsiz qoladi. Chamasi motivatsiya tizimi yoki xodim mehnatining rag‘batlantirilishi barcha ko‘rib chiqilayotgan nazariyalarning elementlarini hisobga olishi kerak. Undovlar bo'yicha harakatlar o‘z ichiga iqtisodiy va ma’naviy rag‘batlantirish, mehnat mazmunini boyitish, xodimlarning ijodiy salohiyatini namoyon etish va ularning o‘zini o‘zi rivojlantirishi uchun sharoitlar yaratishni olishi kerak. Bu vazifalarni amalga oshira turib, menejerlar mehnat jamoasi a’zolarining natijaviy ishi omillariga doimiy ravishda ta’sir ko‘rsatishlari kerak. Ularga birinchi navbatda quyidagilar kiradi: ishning mazmuni bo‘yicha turli-tumanligi, ishlovchilar kasbiy malakasining o‘sishi va kengayishi, olingan natijalardan qoniqish, javobgarlikning oshishi, tashabbus ko‘rsatish imkoniyati va o‘zini nazorat qilishni amalga oshirilishi. Har bir menejer xodim ehtiyojlarining butun turli-tumanligini bilishi hamda boshqaruvning qaysi idoralari (subyektlari) yordamida uning u yoki bu ehtiyojlari qanoatlantirilishi kerakligini bilishi kerak. Shuni tushunish kerakki, bitta xodimga nisbatan qo‘llaniladigan mukofotlash tizimi, boshqasi uchun to‘g‘ri kelmasligi mumkin. Menejer u yoki bu xodimga nisbatan rag‘batlantirishning u yoki bu usulini qo’llashni bilishi lozim. Andijon viloyati, Andijon shahri Industrialniy . Andijonda faoliyat ko‘rsatayotgan “Uz Tong Xong Ko” O‘zbekiston — Janubiy Koreya qo‘shma korxonasida 16 turdagi sport anjomlari ishlab chiqarilmoqda. Korxonamiz asosan avtomobillar uchun o‘rindiqlar ishlab chiqarishga ixtisoslashgan. — Ayni paytda xalq iste’moli mollari, xususan, sport tovarlari ishlab chiqarish ham yo‘lga qo‘yilgan”.Korxonada xorijiy texnologiyalar asosida sifatli futbol, basketbol, voleybol va tennis to‘plari, tennis, stol tennisi va badminton raketkalari, akrobatika va gimnastika mashqlari bajariladigan maxsus jihozlar hamda turli kedalar ishlab chiqarilmoqda. Mahsulotlar buyurtma asosida O‘zbekistondagi turli sport muassasalari, umumta’lim va sport maktablari, litsey va kasb-hunar kollejlari, Bolalar sportini rivojlantirish jamg‘armasi hamda respublika Badminton federatsiyasiga yetkazib berilmoqda. Prezidentimiz rahnamoligida sportni rivojlantirishga qaratilayotgan e’tibor sport tovarlariga bo‘lgan talab va ehtiyojni ham oshirib yubormoqda. Xususan, yaqinda O‘zbekiston Bolalar sportini rivojlantirish jamg‘armasiga 18 ming dona futbol to‘pi yetkazib berish bo‘yicha shartnoma imzolandi. Bu, o‘z navbatida, ishlab chiqarish hajmini oshirish imkoniyatini yaratadi”."Uz Tong Xong Co" MChJ shaklidagi O’zbekiston-Koreya qo’shma korxonasi 1995 yilning dekabr oyida tashkil topgan. Korxonaning chet ellik sherigi Janubiy Koreyaning "KM&I Co. Ltd" kompaniyasi hisoblanadi. Korxonaning asosiy mahsulot ishlab chiqarish turi engil avtomobilar o’rindiqdari ishlab chiqarishdir. 2009 yildan boshlab Samarqanddagi “Samaavto” avtobus zavodi uchun ham o’rindiqlar yetkazib berishni boshladi. 2009 yilning sentyabr oyidan boshlab basketbol to’plarini ishlab chiqarish yo’lga quyildi. 2011 yilning yanvar oyidan esa Kobalt modeli uchun va 2011 yilning avgust oyidan esa Spark va Lacetti modellari uchun o’rindiqdar tayyorlash boshlandi. 2012 yilning oktyabr oyidan ISO 16949 sifatni sertifikatlash tizimi kiritildi. 2013 yilning sentyabr oyidan sport oyok, kiyimlari ishlab chiqarila boshladi. Korxona 2016 yili 315 ming komplekt o’rindiqdar ishlab chiqargan bo’lsa, 2017 yili 346 ming komplekt o’rindiq ishlab chiqargan. 2018 yilga kelib 383 ming komplekt avtomobil o’rindiqdari ishlab chiqargan. Korxonaning asosiy mahsulot turlari Nexia, Damas, Matiz, Spark, Lacetti, Cobalt avtomashinalari uchun o’rindiqlar tayyorlash. Korxona mahsulotlarini asosiy iste’molchisi "Dji Em O’zbekistan" Qo’shma korxonasi hisoblanadi. Korxonaning umumiy maydoni : 29,737 kv.m tashkil etadi. Ishlab chiqarish sexlarining maydoni 14,256 kv.m ga teng. Yig’uv liniyasining umumiy maydoni 1,650 kv.m. Avtosklad 900 kv.m, PPU Yig’uv liniyasi: 2,350 kv.m , ishlab chiqarish ofisi maydoni : 1,300 kv.m , tiquv sexining maydoni 1,300 kv.m ga teng. Korxonaning ishlab chiqarish quvvati va texnologik jarayonlari. Ishlab chiqarish quvvati korxonaning mavjud jixoz va qurilmalar quvvati va ish vaqtidan to’liq foydalangan holda bir yilda ishlab chiqarishi mumkin bo’lgan mahsulot hajmini aniqlaydi. Korxonaning yillik ishlab chiqarish quvvati 300.000 komplekt avtomobil o’rindiqlari ishlab chiqishdan iborat. 2006 yilning mart oyida integrastiyalashgan tizim yaratildi. 2009 yilning iyul oyidan boshlab ishlab chiqarish modernizastiyalashtirilib, yiliga 300 ming komplekt o’rindiqlar tayyorlash darajasiga erishildi. Ishlab chiqarish quvvatidan qancha to’liq foydalanilsa, vaqt birligi ichida ishlab chiqaradigan mahsulot miqdori shuncha ko’p bo’lib, mahsulot tannarxi pasayishga olib keladi va qisqa muddat ichida zamonaviy jixozlar sotib olish uchun kapital mablag’ yig’iladi. Korxonada o’rnatilgan harakatdagi jixozlardan mumkin qadar rastional foydalanib, mahsulot miqdorini oshirish yangi kapital jamg’armaga eqtiejni kamaytiradi. Hisoblangan ishlab chiqarish quvvati va uning foydalanish koeffitsienta asosida rejalangan davrda ishlab chiqariladigan mahsulot hajmi aniqlanadi. Ishlab chiqarish dasturini rejalashtirish, o’tgan yil davomida ishlab chiqarilgan mahsulot miqdori, sotilgan mahsulot miqdori va yil oxirida sotilmay qolgan qoldiq (natural yoki pul hisobida) ni hisobga olgan holda aniqlanadi.Ishchi mashinalari - bu mehnat quroli bo’lib, ularning vazifasi material shaklini o’zgartirish predmet o’lchami va agregat holatini o’zgartirish, harakatga keltirish va vaqtincha bir joyga yig’ishdan iborat. O’lchov va to’g’rilash, laboratoriya, nazorat va ulchash asboblari, mashina va apparatlar tarkibiga kirmaydi. Ular laboratoriya va tajriba bo’limlarida tajriba va materiallarni sinash uchun ishlatiladi. Transport vositalari - mehnat predmetini siljitish, tayyor mahsulotlarni omborlarga tashish, yarim fabrikatlarni bir operastiyadan ikkinchi operastiyaga o’tkazib berish va tayyor mahsulotni omborlardan buyurtmachiga yuklab berish uchun xizmat qiladi. Ishlab chiqarish bo’linmalarining tarkibi, ularning o’lchamlari va uzviy bog’liqligi korxonaning ishlab chiqarish tuzilmasini tashkil etadi. Sex korxonaning alohida mustaqil bo’limi bo’lib, unda mahsulot ishlab chiqarishning aniq bir texnologik jarayonni amalga oshiriladi, sexdagi ish ma’lum sondagi ishchilar jamoasi tomonidan bajariladi. Sexning yana bir hususiyatlaridan biri, uni yagona boshliq boshqaradi. Sex - korxonaning ishlab chiqarish jarjarayonida aniq belgilangan funkstiyaga ega bo’lgan, ma’lum belgisi (texnologik, predmet yoki funkstional) ga ko’ra ma’muriy jixatdan alohida bo’lgan ishlab chiqarish bo’linmasining bir qismidir. Sexlar yuqorida ko’rganimizdek, bir necha to’rtga bo’linib, uning asosiy vazifasi hajmi va sifati bo’yicha reja topshiriqlariga muvofiq belgilangan nomenklatura (assortiment)dagi mahsulotni tayyorlashdan, korxonaning boshqa ichki bo’limlari uchun rejadagi xizmatlarni bajarish, sexga biriktirib quyilgan binolar, inshootlar, mashinalar, uskunalar, asboblar, mehnat predmetlari va ish kuchidan oqilona foydalanishdan, ichki texnikaviy-iqtisodiy ko’rsatkichlarni ta’minlashdan iboratdir. Korxonaning mahsulot ishlab chiqarish maromi, uning ishlab chiqarish xarajatlari, mahsulotining sifati va mehnat unumdorligining o’sishi har bir sexning reja topshiriqlarini qay darajada bajarilishiga bog’liq. Jamoaning mehnatdagi faolligini oshirish sex pudratini joriy etishga, sexlar va ishlab chiqarishning boshqa bo’linmalari faoliyatida bozor iqtisodiyoti talablarini kuchaytirishga yordam beradi. Shunday qilib, sex - korxonaning alohida bo’limi sifatida ikki asosiy belgiga: a) ma’lum texnologik va b) ma’lum tashkiliy tuzilmaga ega bo’ladi. Yordamchi ishlab chiqarish sexlari o’ziga tegishli ish jarayonlarini amalga oshiradi, ammo tayyor buyum ishlab chiqarishda bevosita qatnashmaydi, asosiy sexlarga texnikaviy va moddiy xizmat ko’rsatadi, korxonaning uzluksiz ishlashi uchun normal sharoit yaratib beradi. Bu sexlarda ishlab chiqariladigan mahsulotlar asosan, korxona ichida ishlatiladi yoki qisman oz miqdorda tashqariga, ya’ni boshqa korxonalarga ham sotilishi mumkin. Ishlab chiqarish tuzilmasi iqtisodiy jixatdan samarali bo’lgandagina to’g’ri deb topiladi. Buning uchun ishlab chiqarishning ayrim bo’limlari o’rtasida oqilona ishlab chiqarish aloqalari va proporstiyalari o’rnatilishi kerak. Ammo shu bilan birga, korxonalarda va uning bo’limlarida ishlab chiqarishni soddalashtirishga intilish zarur. Korxonaning ishlab chiqarish tuzilmasi doimiy, o’zgarmas bo’ladi deyish noto’g’ridir. Vaqt o’tishi bilan u takomillashadi, asosiy ishlab chiqarish va yordamchi ishlab chiqarish sexlarining soni o’zgaradi, ayrim bo’linmalar yiriklashadi, sexlar o’rnida yangi ishlab chiqarish uchastkalari barpo bo’ladi, ishlab chiqarishning sex tuzilmasi o’rniga sexsiz ishlab chiqarish tuzilmasi vujudga keladi.Korxona ishlab chiqarish tuzilmasini optimallashtirish hozirgi kunning dolzarb masalalaridandir. Optimallashtirish matematik usullar orqali amalga oshirilmoqda. Ayni vaqtda ko’plab masalalar EXMlar yordamida echilib, harakatdagi korxonalarning ishlab chiqarish tuzilmasini o’zgartirish yo’llari belgilanmoqda. Motivatsiya boshqaruv funktsiyasi sifatida. Motivatsiya nazariyalarining asosiy guruhlari: mazmuni va jarayoni. Motivatsiyaning asosiy mazmuni va jarayon nazariyalarining qisqacha tavsifi. Motivatsiya - bu muayyan maqsadlarga erishish uchun o'zini va boshqalarni harakatga undash jarayoni. Motivatsiyani ikki shaklda ko'rish mumkin:Shaxs va guruhning ehtiyojlari, psixologiyasi, xulq-atvorini hisobga olgan holda samarali mehnatni rag'batlantiradigan shart-sharoitlarni belgilash va yaratish Xulq-atvorni faollashtiradigan yoki maqsadga erishish yoki mukofot olish istagini keltirib chiqaradigan fiziologik yoki psixologik etishmasligi yoki ehtiyoji bilan boshlangan jarayon. Ijtimoiy motivatsiya usullari - jamoatchilik tomonidan e'tirof etish, minnatdorchilik, hayrat; Psixologik motivatsiya usullari - o'zini o'zi qadrlash, befarqlik, pastlik, foydasizlik hissi; Quvvatni rag'batlantirish usullari - rag'batlantirish, qo'shimcha vakolatlar berish; Ijtimoiy-psixologik usullar - ijtimoiy faollikni oshirish, tajriba almashish, tanqid qilish, ishbilarmonlik, boshqaruv va kasbiy etika; Axloqiy motivatsiya usullari - shaxsiy va jamoatchilik tomonidan e'tirof etish, maqtash va tanqid qilish; Ishlarni loyihalash va qayta loyihalash (boyitish) usullari; Xodimni boshqaruvga jalb qilish usuli; Motivatsiya va motivlarni o'rganish usullari - eksperimental usullar, xatti-harakatlar va uning sabablarini tashqaridan baholash usullari, o'rganish usullari suhbat Motivatsion nazariyalar ikki guruhga bo‘linadi: mazmun va jarayon. Motivatsiyaning mazmunli nazariyalari ichki omillarni aniqlashga asoslanadi, ya'ni. odamlarni u yoki bu tarzda harakat qilishga majbur qiladigan ehtiyojlar. Motivatsiyaning so'nggi jarayon nazariyalari, birinchi navbatda, idrok va bilish kabi omillarga nisbatan odamlarning o'zini tutishiga qaratilgan. 1. A.Maslouning ehtiyojlar ierarxiyasi nazariyasi (modeli), unga ko'ra insonning barcha ehtiyojlarini besh guruhga bo'lish mumkin: fiziologik ehtiyojlar; xavfsizlik va kelajakka ishonch zarurligi; ijtimoiy ehtiyojlar, hurmat qilish, e'tirof etish, o'z-o'zini namoyon qilish ehtiyoji - ularning imkoniyatlarini ro'yobga chiqarish zarurati. Keyingi darajadagi ehtiyoj inson xatti-harakatining eng kuchli hal qiluvchi omiliga aylanishidan oldin, quyi darajadagi ehtiyojni qondirish kerak. 2. Makklellandning ehtiyojlar nazariyasi, unga ko'ra ehtiyojlarning uch turi mavjud: hokimiyatga bo'lgan ehtiyoj, muvaffaqiyatga erishish va tegishli bo'lish. 3. Ikki faktorli nazariya (model) gigiena omillarini belgilovchi F. Gertsberg motivatsiyasi (ycloviya tpyda, cotsialnye otnosheniya, pykovodctva's Style opganizatsii, voznagpazhdenie, cotsialno-pcixologichecky klimat ppedppiyatiii otvetsno pedppiyatii, nA) tsevetno nA. vozmozhnoe takomillashtirish). Jarayonning motivatsion nazariyalari: 1. V. Vroomning kutish nazariyasi faol ehtiyojning mavjudligi individda o‘z xulq-atvorini aniq maqsadga erishishga yo‘naltirish motiviga ega bo‘lishining yagona sharti emas, degan fikrga asoslanadi; u shuningdek, berilgan xulq-atvor uslubi haqiqatda qoniqish yoki u xohlagan narsani olishga olib kelishini kutishi kerak. 2. Teopiya cppavedlivocti poctylipyet chto odamlar cybektivno oppedelyayut otnoshenie polychennogo voznagpazhdeniya uchun zatpachennym yciliyam va zatem cootnocyat ego c voznagpazhdeniem dpygix lyudey, vypolnyayuschix analogy. Agar taqqoslash nomutanosiblik va adolatsizlikni ko'rsatsa, u holda odam psixologik stressni boshdan kechiradi. Natijada, bu xodimni rag'batlantirish, kuchlanishni bartaraf etish va muvozanatni tuzatish kerak. 3. L. Porter va E. Loyler nazariyasi (motivatsiyaning murakkab nazariyasi). Ushbu nazariyada beshta o'zgaruvchi paydo bo'ladi: sarflangan kuch, idrok, olingan natijalar, mukofot, qoniqish darajasi. Qo'llaniladigan sa'y-harakatlar darajasi mukofotning qiymati va bu harakat haqiqatan ham ma'lum darajadagi mukofotga olib kelishiga ishonch darajasi bilan belgilanadi. Rossiya Federatsiyasi Ta'lim federal agentligi Moskva davlat texnologiya va menejment universiteti. fiziologik ehtiyojlar. Ehtiyojlar ierarxiyasining eng quyi darajasida oziq-ovqat, ichimlik va uyqu uchun fiziologik ehtiyojlar turadi. Agar ular qoniqmasa, yuqori darajadagi ehtiyojlar ham qondiriladimi yoki yo'qmi, ular motivatsiyani aniqlaydilar. Ehtiyojlar adekvat qondirilsa, keyingi darajadagi ehtiyojlar birinchi o'ringa chiqadi. Agar o'tishdan keyin odam fiziologik ehtiyojlar endi qondirilmaydigan vaziyatga duch kelsa, lekin ular yana asosiy motivatsiyaga aylanadi. 1. Motivatsiyaning mazmun va jarayon nazariyalari Motivatsiya zamonaviy boshqaruvning asosiy funktsiyalaridan biri bo'lib, tashkilot xodimlarining samaradorligini oshirishga qaratilgan.Motivatsiya funktsiyasi shundan iboratki, u korxonaning ishchi kuchiga samarali mehnatni rag'batlantirish, ijtimoiy ta'sir ko'rsatish, jamoaviy va individual rag'batlantirish choralari ko'rinishida ta'sir qiladi. Ushbu ta'sir shakllari boshqaruv organlarining ishini faollashtiradi, tashkilotning butun boshqaruv tizimining samaradorligini oshiradi.Motivatsiya jarayoni juda murakkab va noaniq. Motivatsiyaning turli xil nazariyalari mavjud. Ularda asosiy narsa ehtiyojlarni qondirish insonni harakatga undashini aniqlashdir.Motivatsiyaning turli nazariyalari ikki guruhga bo'linadi: Psixoanalitik - protsessual, ular zamonaviyroq deb hisoblanadi va birinchi navbatda odamlarning idroki va bilimini hisobga olgan holda o'zini tutishiga asoslanadi. Asosiy jarayon nazariyalari kutish nazariyasidir , adolat nazariyasi , Porter-Louler motivatsiya modeli.Keling, motivatsiyaning har bir nazariyasini batafsil ko'rib chiqaylik. Maslou nazariyasi Avraam Maslouning ehtiyojlar ierarxiyasi nazariyasi quyidagi taxminlarga asoslanadi: 1. Odamlar doimo qandaydir ehtiyojni his qilishadi. 2. Bu ehtiyojlarni alohida guruhlarga birlashtirish mumkin. 3. Ehtiyojlar guruhlari bir-biriga nisbatan ierarxik tartibda joylashgan. 4. Ehtiyojlar, agar ular qondirilmasa, insonni harakatga undaydi. Qondirilgan ehtiyojlar odamlarni rag'batlantirmaydi. 5. Agar bir ehtiyoj qondirilsa, uning o‘rnida boshqa ehtiyoj paydo bo‘ladi. 6. Quyi darajadagi ehtiyojlar ustuvor qondirishni talab qiladi. 7. Yuqori darajadagi ehtiyojlar, quyi bo'g'inlarning ehtiyojlari umuman qondirilgach, odamga faol ta'sir qila boshlaydi. 8. Yuqori darajadagi ehtiyojlar quyi darajadagi ehtiyojlarga qaraganda ko'proq yo'llar bilan qondirilishi mumkin.Maslou nazariyasiga ko'ra, ehtiyojlarning quyidagi guruhlari mavjud:fiziologik ehtiyojlar. Ehtiyojlar ierarxiyasining eng quyi darajasida oziq-ovqat, ichimlik va uyqu uchun fiziologik ehtiyojlar turadi. Agar ular qoniqmasa, yuqori darajadagi ehtiyojlar ham qondiriladimi yoki yo'qmi, ular motivatsiyani aniqlaydilar. Ehtiyojlar adekvat qondirilsa, keyingi darajadagi ehtiyojlar birinchi o'ringa chiqadi. Agar o'tishdan keyin odam fiziologik ehtiyojlar endi qondirilmaydigan vaziyatga duch kelsa, lekin ular yana asosiy motivatsiyaga aylanadi.Xavfsizlik zarurati. Fiziologik ehtiyojlar qondirilgandan so'ng, insonning asosiy motivatsiyasi xavfsiz vaziyatni ta'minlashga aylanadi. Tartibli jamiyatda ko'pchilik kattalar uchun xavfsizlik ehtiyojlari qondiriladi, ammo xavfsizlikka urush, kasallik, ofat, jinoyat to'lqini, tartibsizliklar tahdid soladi. A. Maslou ba'zi nevrozlarni xavfsizlik tuyg'usini kafolatlashga urinish sifatida talqin qildi. Majburiy va obsesif nevrotiklar hayotni mutlaqo oldindan aytib berishga harakat qiladilar, garchi bu ularning yuqori darajada ishlashiga xalaqit bersa.Aid bo'lish va sevgiga bo'lgan ehtiyoj. Fiziologik va xavfsizlik ehtiyojlari qondirilgandan so'ng, o'z zimmasiga olishni boshlaydigan navbatdagi ehtiyoj tegishlilik va sevgiga bo'lgan ehtiyojdir. Bu darajada inson sevgi va do'stlikka intiladi.O'z-o'zini hurmat qilish zarurati. Ehtiyojlar ierarxiyasida keyingi o'rinda o'z-o'zini hurmat qilish va boshqalar tomonidan hurmatga bo'lgan ehtiyoj turadi. Hurmat barqaror va mustahkam asosga ega bo'lishi kerak. Soxta binolarga asoslangan obro' bu ehtiyojni qondirmaydi. A.Maslouning ierarxik kontseptsiyasi shuni ko'rsatadiki, o'zini sevilmaganligini his qiladigan odamlar ierarxiyaning uchinchi darajasida - sevgiga bo'lgan ehtiyoj bo'yicha ishlaydi va o'zini hurmat qilish zarurati bilan turtki bo'lmaydi.Agar o'z-o'zini hurmat qilish ehtiyojlari qondirilmasa, u holda odam o'zini pastroq his qiladi. Agar o'z-o'zini hurmat qilish ehtiyojlari qondirilsa, u holda odam o'ziga bo'lgan ishonchni, o'zining muhimligini, kuchini, foydali va talabchan bo'lish qobiliyatini va qobiliyatini his qiladi.O'z-o'zini hurmat qilish ehtiyojlari A.Maslouning kamomad motivlarining eng yuqori qismidir.Ehtiyojlar ierarxiyasining dastlabki to'rtta darajasini motivatsiya va tanqislik hissini yengish sifatida ko'rish mumkin.O'z-o'zini ifoda etish zarurati, ya'ni shaxsiy o'sishda o'z salohiyatini ro'yobga chiqarish zarurati.Maslou kontseptsiyasi menejmentning rivojlanishiga katta ta'sir ko'rsatdi, ammo u bir qator zaif tomonlarga ega: 1. Muayyan ehtiyojlarning tabiati qanday, degan savolga javob bermaydi. 2. Ehtiyojlar guruhining birin-ketin qat’iy bajarilishi shart emas, ehtiyojlarning yuqori guruhini qondirish har doim ham ularning motivatsiyaga ta’sirining susayishiga olib kelmaydi.Alderfer nazariyasi.Amalda yetarlicha tasdiqlanmagani uchun tanqid qilingan A.Maslou nazariyasi Kleyton Alderfer tomonidan o‘zgartirilgan. Uning nazariyasida, ERG NAZARIYASI deb ataladi , Ehtiyojlarning uchta toifasi mavjud: 1. MAVJUD EHTAYOTLAR - jismoniy salomatlik va farovonlikda. 2. MUNOSABATLARGA, boshqa odamlar bilan munosabatlarni qondirishga bo'lgan ehtiyojlar. 3. O'SISh EHTiyojlari shaxsning ichki salohiyatini rivojlantirish, shaxsiy o'sishga intilish, kompetentsiyalarning kengayishi bilan bog'liq.Bu nazariya A.Maslou nazariyasi bilan bir qancha o'xshashliklarga ega. Ikkalasi ham ehtiyojlarning ierarxik tuzilishini ta'minlaydi, ikkalasi ham shaxs o'z ehtiyojlarini qondirish uchun ketma-ket rivojlanishni ta'kidlaydi. Makklelland nazariyasi Makklelland odamlarning uchta ehtiyoji borligiga ishongan: kuch, muvaffaqiyat va tegishli bo'lish.Hokimiyatga bo'lgan ehtiyoj boshqa odamlarga ta'sir qilish istagi sifatida ifodalanadi. Maslouning ierarxik tuzilishida hokimiyatga bo'lgan ehtiyoj hurmat va o'zini namoyon qilish ehtiyojlari o'rtasida joylashgan. Kuchga muhtoj odamlar ko'pincha o'zlarini ochiq va baquvvat odamlar sifatida namoyon qiladilar, ular qarama-qarshilikdan qo'rqmaydilar va o'zlarining asl pozitsiyalarini himoya qilishga intiladilar. Ko'pincha ular yaxshi ma'ruzachilardir va boshqalardan ko'proq e'tibor talab qiladi. Menejment ko'pincha kuchga muhtoj odamlarni jalb qiladi, chunki u uni namoyon qilish va amalga oshirish uchun ko'plab imkoniyatlarni beradi.Ushbu so'zlarning salbiy va eng ko'p qo'llaniladigan ma'nosida hokimiyatga muhtoj odamlar kuchga chanqoq kariyeristlar bo'lishi shart emas.Muvaffaqiyatga bo'lgan ehtiyoj, shuningdek, hurmatga bo'lgan ehtiyoj va o'zini namoyon qilish zarurati o'rtasida joylashgan. Bu ehtiyoj insonning muvaffaqiyatini e'lon qilish bilan emas, balki uning maqomini tasdiqlaydi, balki ishni muvaffaqiyatli yakunlash jarayoni bilan qondiriladi. Muvaffaqiyatga bo'lgan ehtiyoji yuqori bo'lgan odamlar muammoga yechim topish uchun shaxsiy javobgarlikni o'z zimmalariga olishlari mumkin bo'lgan vaziyatlar kabi o'rtacha tavakkalchiliklarni qabul qilishadi va natijalari uchun maxsus mukofotlarni xohlashadi. Shunday qilib, agar siz muvaffaqiyatga muhtoj bo'lgan odamlarni rag'batlantirmoqchi bo'lsangiz, ularga o'rtacha darajadagi xavf yoki muvaffaqiyatsizlik ehtimoli bo'lgan vazifalarni qo'yishingiz, ularga qo'yilgan vazifalarni hal qilishda tashabbus ko'rsatish uchun etarli vakolatlarni topshirishingiz, muntazam ravishda va maxsus mukofotlashingiz kerak. ularni erishilgan natijalarga muvofiq.natijalar.MakKlellandga ko'ra, tegishli bo'lish ehtiyojiga asoslangan motivatsiya Maslouning fikriga ko'ra motivatsiyaga o'xshaydi. Bunday odamlar tanishlar shirkati, do'stlik aloqalarini o'rnatish, boshqalarga yordam berishdan manfaatdor. Axborotga bo'lgan ehtiyoji rivojlangan odamlar ijtimoiy muloqot qilish uchun keng imkoniyatlarni beradigan ishga jalb qilinadi. Ularning rahbari shaxslararo munosabatlar va aloqalarni cheklamaydigan muhitni saqlashi kerak. Rahbar, shuningdek, ularga ko'proq vaqt berish va vaqti-vaqti bilan bunday odamlarni alohida guruh sifatida birlashtirish orqali ularning ehtiyojlarini qondirishni ta'minlashi mumkin.Gertsbergning ikki omilli nazariyasi Frederik Gerzberg ishdan qoniqish yoki norozilikka olib keladigan omillardagi farqlarni aniqlash uchun tadqiqot olib bordi. U motivatsiyaning ikki omilli modelini ishlab chiqdi. F.Gersberg shaxsning o'z harakatlaridan qoniqishi va ulardan noroziligi ikki qutb bo'lib, ular orasida shaxsning holati va kayfiyati borligini aniqladi. Insonning motivatsiyasiga qarab, uning kayfiyati o'zgaradi, qutblardan biriga yaqinlashadi. F.Gersberg ta'kidlaganidek, ishdan qoniqishga ikki guruh omillar ta'sir qiladi: GIGIENIK FATORLAR yoki SALOMATLIK Omillari. Bunga quyidagilar kiradi:Ish haqi,ish joyi xavfsizligi,Ish sharoitlari - yorug'lik, harorat, shovqin,Hamkasblar va qo'l ostidagilar bilan munosabatlarQoidalar, qoidalar va ish vaqti,Bevosita rahbar tomonidan nazoratning tabiati,F.Gersberg gigienik omillar insonning xulq-atvoriga, ayniqsa, ular qanoatlantirilganda sezilarli ta'sir ko'rsatmaydi, deb hisoblagan. Agar ular xodim uchun odatiy darajadan chetga chiqsa, xodim ularga e'tibor berishni boshlaydi. MOTIVATSION FATORLARI YOKI QONIQARATGANLAR. Bunga quyidagilar kiradi: Maqsadga erishish Tan olish, Mas'uliyat, Karyera ko'tarilishi, O'zim ishla O'sish imkoniyatlari. Xulosa Vroomning motivatsion kutish nazariyasi.Viktor Vroom mehnat motivatsiyasi bilan bog'liq holda kutish nazariyasini birinchi bo'lib shakllantirdi. Kutishlar nazariyasiga ko'ra, nafaqat ehtiyoj insonni maqsadga erishishga undashning zaruriy sharti, balki tanlangan xulq-atvor turidir.Jarayonni kutish nazariyalari xodimlarning xatti-harakatlari quyidagi xatti-harakatlar bilan belgilanadi.Muayyan sharoitlarda xodimning ishini rag'batlantiradigan rahbar;Muayyan sharoitlarda unga mukofot berilishiga ishonchi komil bo'lgan xodim;Ish sifatining ma'lum darajada yaxshilanishi bilan unga ma'lum bir haq to'lanadi deb hisoblagan xodim va menejer;Ish haqi miqdorini ma'lum bir ehtiyojni qondirish uchun zarur bo'lgan miqdor bilan taqqoslaydigan xodim.Kutishlar nazariyasiga asoslanib, xodim kutilgan mukofotlar natijasida katta darajada qondirilishi mumkin bo'lgan ehtiyojlarga ega bo'lishi kerak degan xulosaga kelishimiz mumkin. Va menejer xodimning kutilgan ehtiyojini qondira oladigan rag'batlantirishi kerak.Vroom modeli valentlik, ahamiyatlilik (instrumentallik) va kutish kabi tushunchalar atrofida qurilgan, shuning uchun nazariya odatda VIE nazariyasi deb ataladi. Valentlik kontseptsiyasi ostida Vroom ma'lum bir natijaga nisbatan shaxsning afzalliklari barqarorligini tushunadi. Agar ikkita variantga ega bo'lgan odam - "natijaga erishish" yoki "qo'lga kiritmaslik" - birinchisini afzal ko'rsa, valentlik ijobiy bo'ladi.Vroomning motivatsion jarayonidagi yana bir muhim o'zgaruvchi - bu kutish. Kutish birinchi darajadagi sa'y-harakatlar va natijalar o'rtasidagi munosabatni belgilaydi, instrumentallik esa birinchi va ikkinchi darajalar natijalarini bog'laydi.Vroom nazariyasi mazmun nazariyalaridan farqi shundaki, u motivatsiya mazmuni nima ekanligini va individual farqlar nima ekanligini tushuntirishga harakat qilmaydi. Vroom modeli xodimlarni rag'batlantirish usullariga to'g'ridan-to'g'ri hissa qo'shmasa ham, u tashkilotning xatti-harakatlarini tushunish uchun ma'lum ahamiyatga ega. Ushbu nazariya shaxsiy maqsadlar va tashkilot maqsadlari o'rtasidagi munosabatni aniqlashtirishga yordam beradi. Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati. 1. Barkamol avlod-O‘zbekiston taraqqiyotining poydevori-T 1997 y. 2. Karimov I.A.O‘zbekistonning o‘z istiqlol va taraqqiyot yo‘li-1992y. 3. O‘zbekiston Respublikasining “Ta’lim to‘g‘risida”gi Qonuni-T.1997y. 4. “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” T.1997 y. 5. Yarashevskiy M.G. Psixologiya v XX stoletii M.1971. 6. Zigler D. Teorii lichnosti-SPb, Piter-Press, 1997. 7. Lyadus V.L.-Metodika prepodavaniya psixologii. Iz.vo. URAO 2000. 8. O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi. – T.: «O`zbekiston», 1992. Download 50.54 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|