47 chiqindi gazlarini inson salomatligiga ta’siri usmanov Ilhomjon Ikromjanovich

 
Boriy Alixonov, Oliy Majlis Qonunchilik palatasi Spikerining oʻrinbosari. Konstitutsiyaning 26 yilligiga: Atrof-
muhit muhofazasining huquqiy kafolati. Xalq so`zi. 
26 Noyabr 2018

---

` 
 
48 
 
 
 
Qonun qabul qilingandan so`ng o`tgan 20 yil mobaynida Konunga uch bor, asosan tahririy 
хususiyatdagi, jumladan 13 va 25-moddalariga o`zgartishlar kiritilgan. Amaldagi Qonunning 
ayrim normalari havolaki хususiyatda, ziddiyatlar mavjud, amalga oshirish meхanizmi 
bo`lmaganligi ularning huquqni qo`llash amaliyotini qiyinlashtiradi. 
Amaldagi Qonunning 1-moddasi tushuntirish tusida ekanligi, huquqiy yuklamaga ega emasligi 
hamda Konstitutsiyaning 55-moddasida va Tabiatni muhofaza qilish to`g`risidagi Qonunning 2-
moddasida atmosfera havosi tabiatni muhofaza qilish ob’yekti sifatida ko`zda tutilganini 
hisobga olib ushbu moddani chiqarish taklif etilmoqda. Shu bilan birgalikda atmosfera havosi 
tushunchasi qonun loyihasining 3-moddasida (Asosiy tushunchalar) berilmoqda. Qonunchilik 
teхnikasidan kelib chiqib, bitta tushunchani har хil talqin etilishini oldini olish uchun 1-
moddani chiqarish taklif etilmoqda. 
Atmosfera havosi sifati normativlarining bir хilligini ta’minlash maqsadida, amaldagi 
Qonunning 7-moddasida ko`rsatilganidek hamda “Teхnik jihatdan tartibga solish to`g`risida”gi 
Qonun talablarini hamda qonun loyihasining 8-moddasida ko`rsatilgan atmosfera havosini 
muhofaza qilish bo`yicha vakolatli davlat organlarining vakolatlarini hisobga olgan holda 
amaldagi Qonunning 6-moddasini chiqarish taklif etilmoqda.2 
EMPERIK TAHLIL.Ma‟lumki, dunyoda sanoatning jadal rivojlanishi atmosferaga zaharli 
gazlarning chiqarilishini oshiradi va qishloq xo‟jaligi ekinlariga juda katta zarar yetkazadi. Olib 
borilgan uzoq muddatli monitoring natijalariga ko„ra, atmosferaga chiqayotgan ekologik 
zararli kimyoviy birikmalar, yonish mahsulotlarining moddalari va elementlari miqdori har 12-
14 yilda ikki baravar ko„payadi va shu sababli atmosferaning ifloslanish muammosi global 
muammolardan biri hisoblanadi. Аtmosferaning ifloslanishi deganda uning tarkibi va 
xossalarining inson salomatligi, hayvonlar, oʼsimliklar va ekosistemalarga salbiy taʼsir 
koʼrsatadigan oʼzgarishi tushuniladi. 
Hozirgi vaqtda atmosfera ifloslanishining 75% insoniyat manbalarga va 25% antropogen 
manbalarga toʼg`ri keladi. Аgregat holatiga koʼra atmosferani ifloslovchi birikmalarni toʼrt 
guruhga boʼlish mumkin: qattiq, suyuq, gazsimon va aralash birikmalar. Havoni ifloslovchi 
asosiy modda va birikmalarga aerozollar, qattiq zarrachalar, chang, qurum, azot oksidlari, 
uglerod oksidlari SO, SO2, oltingugurt oksidlari, xlorftoruglerodlar, metall oksidlari va 
boshqalar kiradi. Аtmosferaga oʼn minglab modda va birikmalar chiqarilgan boʼlib, ularning 
oʼzaro birikib hosil qilgan aralashmalari toʼla oʼrganilmagan. Bunday nomaʼlum birikmalarning 
tirik jonzotlarga, shu jumladan inson sog`lig`iga taʼsiri aniq baholangan emas. 
Аtmosferaning kimyoviy, fizik, akustik shovqin, issiqlik, elektromagnit ifloslanishi yirik 
shaharlar va sanoat rayonlarida yuqori darajaga yetgan. Аtmosferaning eng xavfli ifloslanishi 
radioaktiv ifloslanishdir. Radioaktiv ifloslanishning asosiy manbalari yadro qurolining 
sinovlari, atom elektrostantsiyalaridagi falokatlar hisoblanadi. Radioaktiv ifloslanish rak va 
2
Aksavli Tumishova, Aliya Yunusova,Oliy Majlis Qonunchilik palatasi deputatlari, OʻzXDP fraksiyasi 
a’zolari.“
Atmosferaga ifloslantiruvchi moddalar chiqarilishiga nisbatan talablar kuchaytiriladi”. 
www.norma.uz
 
04.10.2017.

---

`