5 – laboratoriya ishi «nyuton xalqalari yordamida linzaning egrilik radiusini aniqlash» Ishning maqsadi

Qurilmaning tavsifi

2-rasm. Qurilmaning tuzilishi

Bu yerda: 1-o‘lchov ekrani; 2-elementlarni tutib turgich; 3- yarimo‘tkazgichli lazer;
Ishni bajarish tartibi

1. 
   Qurilmani 2-rasmga asosan yorug‘lik stendi – yarimo‘tkazgichli lazer yorug‘lik manbaidan foydalangan holda yig‘ing.
   
2. 
   YOritgichdan 2-3 sm masofada elementlar tutqichining opravasiga (romiga) joylashtirilgan linzani o‘rnating.
   
3. 
   Magnit polkali elementlar tutqichiga opravadagi Nyuton xalqasi yig‘masini qo‘ying. Tutqichni burchak stolchali surilma reyterga o‘rnating. Linzagacha masofa 12-15 mm bo‘lishi kerak.
   
4. 
   Nyuton xalqalarini qaytgan yorug‘likda kuzatish uchun optik taglik yoniga o‘lchov ekranini joylashtiring.
   
5. 
   Nyuton xalqasini yig‘masini optik o‘qqa nisbatan 45 gradusga buring. Nyuton xalqasi yig‘masining qarshisiga shtativdagi ekranni joylashtiring.
   
6. 
   YOrug‘lik stendini yoqing. O‘lchov ekranida Nyuton xalqalarini kuzating. Tasvirni yaxshilash uchun dastakli tutqichga joylashtirilgan opravali linzadan foydalaning, buning uchun uni ekran bilan Nyuton xalqasi yig‘masining o‘rtasiga qo‘lda o‘rnating.
   
7. 
   Har bir qora xalqalarning radiusini aniqlang va qiymatlarini quyidagi 1-jadvalga kiriting.
   
8. 
   Ekrandagi bitta bo‘linmaning qiymati 0,0055 mm ga teng.
   

1-jadval

№		(mm)
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

9. 
   Kamida 8-10 ta xalqa o‘lchashlar bajariladi.
   

10. O’lchash natijalari asosida (9) ifodadan foydalanib, kamida 5 ta qora halqa uchun linzaning egrilik R radiusi hisoblab topiladi. Buning uchun chetki halqalar juft-juft qilib olinadi. Masalan, birinchi juftlik uchun k = 10, m =5; ikkinchi juftlik uchun k = 9, m = 5; uchinchi juftlik uchun k = 8, m = 4; va h.k., ya’ni k » 2m bo’lishi kerak.
11. Egrilik radiusini (9) formula yordamida hisoblash natijalari 2-jadvalga yoziladi hamda DR absolyut xatoliklar va E nisbiy xatolik hisoblanadi.
Oxirgi natija R = (R_o’r ± DR_o’r) m ko’rinishida yozib qo’yiladi.
2-jadval

№