5 – mavzu. O ‘simlikchilik tarmoqlari iqtisodiyoti

16.2.0‘simlikchilik tarmoqlari iqtisodiyotining hozirgi holati 
Mamlakatni oziq-ovqat bilan ta’minlashmng muhim rezervi qishloq xo‘jaligi 
mahsulotlari, xom-ashyo va oziq-ovqatning mintaqaviy fondlarini yaratishdir. 0‘simlikchilik 
mahsulotlarini xarid va yetkazib berish hajmi va ro‘yxati hukumat tomonidan, mintaqaviy 
fondlar - 0‘zbekiston Respublikasi sub’yektlari ijroiya hokimiyati sub’yektlari tomonidan 
belgilanadi. Xarid va yetkazib berish hajmi yillik aniqlashtirish bilan besh yilga belgilanadi va 

---

davlat tomonidan kafolatlanadi. 
Mamlakatimiz qishloq xo‘jaligida o‘tkazilayotgan tub iqtisodiy islohotlar g‘alladan 
yuqori va sifath hosil olishning asosiy omili bo‘lmoqda. 
Respublikamizning 2009 yilgi g‘allachilik sohasida olib borgan ishlaming yakunini tahlil 
qiladigan bo‘lsak, murakkab ob-havo sharoitida ham hosildorlik har yilgidan yuqori bo‘lganligi 
dehqonlarimiznmg samarali mahnatlari natijasi hisoblanadi. Respublikamizda o‘tgan yilda g‘alla 
hosildorligi gektaridan o'rtacha 45,4 sentnemi, suvli yerlarda esa 
51,2 
sentnyemi tashkil etdi. Yalpi yetishtirilgan don hosiH 6 mln 650 ming toimani tashkil etdi. 
Bu muhtaram yurtboshimiz I.A.Karimovning mamlakatimiz mustaqilligining dastlabki 
yfflaridayoq, aholimizni don va don mahsulotlari bilan ta’minlash, o‘z donimiz va o‘z 
nonimizga ega bo‘lishimiz, buning uchun g‘alla mustaqilligiga erishishimiz kerakligi to‘g‘risida 
oqilona yo‘l o‘riqlari, ko‘rsatmalarini naqadar to‘g‘ri ekanligini isbotidir. 
Bugungi kunda Respublikamiz g‘alla yetishtirish va hosildorligi bo‘yicha rivojlangan 
mamlakatlar qatoridan joy oldi. 
G‘alla dunyodagi barcha insonlaming asosiy oziq-ovqati hisoblanishini hammamiz 
yaxshi bilamiz. Dunyoda 220 mln. gektardan ortiqroq maydonda g‘alla ekiladi. Yalpi don hosili 
esa 650 mln. tonnani tashkil etadi (16.1-jadval). 
16.1-jadval 
Dunyoning ayrim mamlakatlarida g‘alla yetishtirish 
Sug‘oriladigan yerlarda o‘rtacha hosildorlik Andijon viloyatida 62,1 s., Qashqadaryo 57,9 
ts., Surxondaryo 56,3 ts., Buxoro viloyatida 56,1 ts., Samarqand viloyatida 54,0 ts., Toshkent 
viloyatida 53,0 ts., Farg‘ona viloyatida 50,6 sentnemi tashkil etdi. Shuni aytish joizki, ayrim 
ilg‘or fermer xo‘jaliklarida hosildorlik gektaridan 60-70 sentnyemi, hattoki, undan ortiqni tashkil 
etdi. 
Keyingi yillarda jami ekin maydonlar miqdori qisqardi ( 2000 yilda 
3778,3 
ming ga 2009 yilda 3608,5 ming ga cha ), shu jumladan paxta ekin maydoni ( 1444,5 
ming gektardan 1347,1 ming gektargacha) va donli ekinlar ( 1614,0 ming gektardan 1610,6 ming 
gektargacha) ham. Paxta va g‘alla ekin maydonlari qisqarishi hisobiga kartoshka, sabzavot va 
pohz ekin maydonlari miqdori 2000 yilda 5,9% dan 2009 yilda 5,8% gacha kengaygan. (16.1 - 
rasm).