5- tajriba ishi Mavzu: Sig’imdagi suyuqlik sathini o’lchash va rostlash asbobini o’rnatish va sozlash suyuqlik va sochiluvchan moddalarning sathini o’lchash

15.3.Ultratovushli sath o’lchagichlar

Xozirgi vaktda sanoatda ultratovushli sath o’lchagichlar keng tarkalmokda. Bu asboblar boshka asboblarga nisbatan kontaktsizlik, yuqori aniqlik, kichik inertsionlik, katta diapazonda va agressiv suyuqliklarda ishlatilishi kabi bir qator muhim afzalliklarga ega. Ammo o’lchash sxemalarining murakkabligi, shuningdek, Etarli darajada ishonchli bo’lmagani sababli, bu asboblar boshka qo’rilmalardan foydalanish mumkin bo’lmagandagina ishlatiladi.

Ultratovushli sath o’lchagichlarning ishlash prinsipi suyuqlik, gaz chegarasidan tovush tulkinlarining kaytish prinsipiga asoslangan. Ultratovush impulsining xavo va suyuqlik chegarasi sirtidan kaytish kattaliklari akustik qarshilikning keskin farqi natijasida sodir bo’ladi.

Impuls ultratovushli tebranishlar generatori 1 dan nurlatgich 2 orqali sathi o’lchanayotgan sigimga uzatiladi. Ultratovush tulkinlar o’lchanayotgan muhitda tarqaladi va suyuqlik-xavo chegarasida qaytadi. Qaytgan tulqinlar muhitdan teskari yo’nalishda utadi, nurlatgich 2 ga uxshash ultratovushli tebranishlar qabul qilgichi 3 ga keladi, u Еrdan ultratovushli impuls kuchaytirgich 4, vakt oraligini hisoblaydigan qo’rilma 5 va o’lchash asbobi 6 ga keladi.

Suyuqlik sathi o’lchash impulsining yuborilishi va kaytishi orasidagi vakt bo’yicha aniqlanadi, ya‘ni:

 (15.3)

bunda Н- suyuqlik sathi; С- suyuqlikda ultratovushning tarkalish tezligi.

Vaqt o’lchagichda olinadigan akslangan signalning kechikish vaqtiga proporsional bo’lgan o’zgarmas kuchlanish shkalasi sath birliklarida darajalangan avtolmatik potensiometrga beriladi. Nurlatgich sifatida bariy titanat, pezokvarts, manitostriktsion elementlar ishlatiladi.

Ultratovushli sath o’lchagichlar 45 mm dan bir necha un metrgacha o’lchash diapazoniga ega. O’lchanayotgan muhit harorati -50 dan +2000 S gacha Еtishi mumkin. Yul quyiladigan asosiy xato +2,5%.