5-амалий машғулот (2-соат) Mavzu. Tanlanma kuzatish Қисқача методик

Танлаш Танлаш схемаси усули	Такрорланувчи
Такрорланмайдиган
1. Ўртача учун	х =  ^2/n	х =  ^2/n (1-n/N)
2. Салмоқ учун	p =  W (1-W)/n	p =  W (1-W)/n (1-n/N)

Бу ерда:  - репрезентивликнинг ўртача хатоси.
² - танланмадаги дисперсия
n - танланманинг ҳажми
N - бош тўпламнинг ҳажми
W- ушбу белгининг танланмадаги салмоғи.
Танланма тўпламни ҳосил қилишнинг қуйидаги усуллари мавжуд:
Тасодифий танлаш. Механик танлаш. Типик танлаш. Сериялаб танлаш.


Misol. Chorvachilikka ixtisoslashgan xo‘jalikda 480 qo‘y mavjud bo‘lib, shundan 48 tasida nazorat tartibida qirqim amalga oshirilishi natijasida bir qo‘ydan o‘rtacha 3,0 kg jun olingan bo‘lib, o‘rtacha kvadratik tafovut 0,6 kg ni tashkil etadi.
F(t) = 0,954 ehtimollik bilan tanlama to‘plamning chegaraviy xatosini hisoblab chiqamiz.
Yechim: Ushbu misolimizda keltirilgan ma’lumotlarni belgilab olamiz:
N = 480 bosh; n = 48 bosh; F (t) = 0,954, bundan t=2 = 0,6 kg. = ?







F(t)=0,954 ehtimollik darajasi bilan shuni ta’kidlash mumkin-ki, bir qo‘ydan o‘rtacha qirqib olingan jun miqdori – 3,0 kg yo u tomonga, yo bu tomonga 0,2 kg ga farq qilishi mumkin.
2-misol
Viloyatda buzoq olish bo‘yicha quyidagi ma’lumotlar berilgan

Kuzatish raqami	Buzoq chiqishi
	Tajriba guruhi	Nazorat guruhi
1	96	87
2	87	86
3	93	83
4	80	85
5	95	76
6	89	81
Jami	540	498

Yuqorida keltirilgan ma’lumotlar asosida aniqlaymiz:
1) Har bir guruh bo‘yicha o‘rtacha buzoq chiqishi va farqi:

2) Har bir guruh bo‘yicha o‘rtacha kvadratik tafovuti:
a)
b)
3) Har bir guruhdagi tanlama to‘plam o‘rtachasining o‘rtacha xatosini:
a) b)
4) Ikala guruh bo‘yicha tanlama to‘plam o‘rtachasining o‘rtacha xato tofovutini:

5) Chegaraviy xatoni: Styudent jadval orqali aniqlanganki, 10 [(6-1)+ (6-1)]- erkin o‘zgaruvchi birliklar soni F (t)= 0,005 ehtimollikda t=2,228 ga teng bo‘ladi.
Demak, tanlamaning chegaraviy xatosi:
2,228 x 2,95 = 6,6 ga yoki teng bo‘ladi. Bundan, F (t)= 0,95 ehtimollik darajasi Bilan shuni tasdiqlash mumkinki, har 100 sigirdan olingan buzoq o‘rtacha

yoki 79,9 dan to 93,1 buzoq olish oralig‘ida joylashadi.


3-misol
Bug‘doyning ikki navi bo‘yicha hosildorligi

Qaytarilishi	hosildorligi, s/ga			hosildorlikning farqi (A-B) d
	Nav – A	Nav – B
1	37,0	37,0	0
2	40,0	38,0	+2
3	42,8	35,0	+7,8
4	39,2	39,2	0
5	40,0	38,0	+2
Jami	199,0	187,2	+11,8
o‘rtacha	A=39,8	B=37,4	(A-B)=2,4

Yuqorida keltirilgan ma’lumotlar asosida aniqlaymiz:

1. O‘rtacha farqini:
s/ga
2. O‘rtacha kvadratik chetlanishi:

3. O‘rtacha farqning o‘rtacha xatosini:


s/ga
Styudent jadval orqali aniqlanganki, 4(5-1) – erkin o‘zgaruvchi birliklar soni.
F (t) = 0,05 ehtimollikda
t=2,776 teng bo‘ladi.
Demak, tanlamaning chegarviy xatosi:
2,776x0,55=1,5268 s/ga yoki taqriban 1,5 s/ga teng bo‘ladi. Bundan, F(t) = 0,95 ehtimollik darajasi bilan shuni tasdiqlash mumkinki, bir gektar yerdan olingan hosildorlik o‘rtacha:

yoki 17,8 dan to 20,8 hosildorlik olish oralig‘ida joylashadi.
“Tanlama kuzatish” bobi bo‘yicha