5-ma’ruza. Analog imslar haqida tushuncha. Sodda barqaror tok generatori sxemasi. Reja

AIMSga qo'yiladigan talablar:

• 
  kirish signalining minimal buzilishi,
  
• 
  past shovqin darajasi,
  
• 
  qisqa o'tish vaqti,
  
• 
  barqaror chiqish signallari.
  

Odatda, AIMS tartibsiz tuzilishga ega, agar sxema ko'p sonli turli xil funktsional elementlarni o'z ichiga oladi. Shuning uchun AIMSda integratsiya darajasi raqamli integral mikrosxemalarga (RIMS) qaraganda ancha past. AIMS ko'pincha gibrid yoki monolit texnologiya yordamida ishlab chiqariladi.

Sodda barqaror tok generatori sxemasi
Tok generatori





Barqaror tok generatorlari deb odatda chiqish tok kuchi qiymati yuklama qarshiligiga deyarli bog’liq bo'lmagan qurilmalarga deb ataladi.

BTGning vazifasi kirish kuchlanishi va yuklama qiymati o’zgarganda chiqish toki qiymatini o’zgarmas saqlashdan iborat bo’lib, ular turli funktsional vazifalarni bajaruvchi analog va raqamli mikrosxemalarda ishlatiladilar.

Barqaror tok generatorlari (BGT) harorat va yukning o'zgarishiga bog'liq bo'lmagan barqaror tok bilan kuchaytiruvchi bosqichlarni quvvatlantirish uchun ishlatiladi. Eng oddiy barqaror tok generatori R rezistor bilan ketma-ket ulangan Ei.ps quvvat manbaidan iborat bo'lib, uning qarshiligi Rn yuk qarshiligidan ko'p marta katta (1-rasm, a).



Bunday sxemada tok oqadi


(7.1)

Farqlash (7.1), biz quyidagilarni olamiz:

(7.2)

Shuning uchun R ni oshirish orqali yuklama tokidagi o'zgarishlarni kerakli qiymatga kamaytirish mumkin. Biroq, bunday sxemadan foydalanish mumkin emas, chunki quvvat manbaidan iste'mol qilinadigan quvvatning katta qismi R rezistorini isitish uchun befoyda sarflanadi.

• 
  БТнинг УЭ уланиш схемасидаги чиқиш характеристикалар оиласи реал ток генератори ВАХсига айнан ўхшайди. Шу сабабли ток генераторларини ясашда БТлар қўлланилади.
  

Amada ishlatiladigan eng sodda BTG sxemasi 2 – rasmda ko’rsatilgan. Sxemada I₁ tok zanjiriga to’g’ri siljitilgan diod ulanishli, tayanch tranzistor deb ataluvchi VT1 tranzistor ulangan. U juda kichik qarshilikka ega. Shuning uchun VT1 kuchlanish generatori vazifasini o’taydi. U R_Yu boshqariluvchi zanjir bilan ketma – ket ulangan VT2 tranzistorning emitter – baza o’tishini kuchlanish bilan ta’minlaydi.

VT2 tranzistor emitter – baza kuchlanishi bilan boshqarilgani munosabati bilan uning xususiyatlari UB sxemaning xususiyatlariga mos keladi. Ma’lumki, UB ulangan sxemada aktiv rejimda kollektor toki kollektordagi kuchlanishga deyarli bog’liq bo’lmaydi (3.2 – rasm). Shuning uchun ixtiyoriy R_Yu dan o’tayotgan tok I₂ tayanch kuchlanish U_EB2 bilan aniqlanadi. I₂ = I₁ ekanligini amalda ko’rsatamiz.

2 – rasm. Sodda BTG sxemasi.

I_E1 va I_E2 toklar yuqori aniqlikda


(3.1)

ifoda bilan approksimatsiyalanadi, bu erda I₀ – teskari siljitilgan EO’ning to’yinish toki. Tranzistorlarning I_E0 va φ_T parametrlari aynan bir xil bo’lgani uchun U_BE1= U_BE2 shartdan

. (3.2)
3.2 – rasmdan
, .

(3.2) ni e’tiborga olgan holda

(3.3)

yozish mumkin. Baza toki kollektor tokidan 50÷100 marta kichik bo’ladi. Shuning uchun, hisoblashlarda I₂ = I₁ deb olish mumkin. Bundagi xatolik 1÷2% dan oshmaydi. Demak, R_Yu yuklama zanjiridagi chiqish toki I₂ , zanjir qanday bo’lishidan qat’iy nazar, kirish tokini ham qiymat, ham yo’nalish bo’yicha takrorlaydi. Kirish toki qiymatiga kelsak, u etarli aniqlik bilan ga teng.

I₁ tokning o’zgarmasligi barqarorlashgan kuchlanish manbai E_M1 dan foydalanish hisobiga erishiladi. Natijada I₂ tokning zanjir parametrlari E_M2 va R_Yu ga bog’liqligi yo’qotiladi.
Lekin bunday BTGda I₂ tokning temperatura bo’yicha barqarorligi ta’minlanmaydi, chunki baza toki I_B2 temperatura o’zgarishlariga juda bog’liq. I₂ tokning temperatura bo’yicha barqarorligini ta’minlash uchun murakkabroq sxemalardan foydalaniladi.


Nazorat savollari
1. Analog IMSlar haqida tushuncha bering.
2. Sodda barqaror tok generatori ishlash mexanizmini tushuntiring.
3. BT va MT li BTG ish printsipi va xarakteristikalari haqida ma’lumot bering.