5-ma’ruza mashg’uloti

Masalalarni taxlil qilib yechish metodikasi
Masala taxlili analitik, sintetik metod bilan amalga oshiriladi, chunki masalani yechishda o’quvchining fikri xamma vaqt berilganlardan izlayotganlarga va izlanayotganlardan berilganlarga borishi kerak.
Masala u yoki yo’l bilan taxlil qlingandan keyin echim rejasi tuziladi, yahni masalaning yakuniy savoliga javob berish uchun oldin nimani bilib olishimiz, keyii nimani bilishimiz belgilab olinadi.
Masalan, ustaxonada ko’ylaklar va shuncha kostyum tikildi. Har bir ko’ylakka 3 metr, har bir kostyumga 4 metr material ketadi, agar ko’ylaklar uchun 24 metr material ketgan bo’lsa, kostyumlar uchun qancha material ketgan. Masalata’lilini kuyidagi jadval orqali izohlaymiz.

	1 ta kiyim uchunsarflandi	kiyimlar soni	sarflangan material
ko’ylak kostyum	3 m 4m	bir xil	24m ?

Masala ta’lili masala savolidagi berilganlarga qarabboradi:

1. Masalada nimani bilish talab qilinadi? (kostyumgaketganmaterialni)

   
   

2. Buni birdaniga bilib bo’ladimi? (yo’q)

   
   

3. Nega? (nechta kostyum tikilganini bilmaymiz)

   
   

4. Nechta kostyum tikilganini bilib bo’ladimi? (bo’ladi)

   
   

5. Qanday qilib? (nechta ko’ylaktikilgan bo’lsa shuncha kostyum tikilgan)

   
   

Nechta ko’ylak tikilgan? (24 m materialning har 3 m dan bitga ko’ylak tikilgan bo’lsa, 24:3=8 ta ko’ylak tikilgan).

6. Kostyum ham 8 ta bo’lsa, har bir kostyumga 4 m dan material

   
   ketsa jami necha m material ketgan, (8*4=32 m)
   

7. Masala savoliga javob berdikmi? (ha)

   
   

Arifmetik usulda masala yechish.
“Natural sonlar arifmetikasi va nolni o ‘rganish m aqsadga m uvofiq m asalalar va amaliy ishlar sistem asi asosida tuziladi. Bu degan so‘z har bir yangi tushunchani tarkib toptirish har doim bu tu shuncha ahamiyatini tushuntirishga yordam b eradigan, uning q o ‘llanishini talab qiladigan u yoki bu masalani y echish bilan bog‘lanadi” .
Arifmetik amallarning mazmunini, amallar orasidagi boglanishlarni, amal komponentlari bilan natijalari orasidagi boglanishlarni ochib berishda, har xil miqdorlar o rasidagi bog ‘lanishlar bilan tanishishda mos sodda m asalalardan foydalaniladi (yechilishi uchun bitta amal bajarish talab qilinadigan masalalar sodda masalalar jumlasiga kiradi).
Sodda masalalar o ‘quvchilam i m atem atik m u n o sab atlar bilan tan ish tirish n in g muhim vositalaridan biri b o ‘lib x izm at q iladi. Sodda m asalalardan ulushlar, q ator geom etrik tu sh u n ch alar va algebra elem en tlarin i o ‘rganishda ham foydalaniladi. So dda masalalar o ‘quvchilarda m urakkab masalalam i yechish uchun zarur boladigan bilim lar, malakalar va k o ‘n ik m alam i tarkib to p tirish uchun asos bo‘lib xizmat qiladi.

Boshlang’ich sinflarda maktabda matematik masalalarni yechish o’quvchilarga matyematik tushunchalarni to’g’ri shakllantirishga uni o’rab turgan muhitning o’zaro aloqadorlikdagi turli tomonlarini chuqurroq aniqlashga yordam beradi, o‘rganilayotgan nazariy qoidalarni qo‘llashga, kuzatilayotgan hodisalardagi har xil sonli bog‘lanishlarni yuzaga chiqarish imkonini beradi.

Shu sababdan o‘qituvchilarning misol va matnli masalalar bo‘yicha o‘quvchilarga mashg‘ulotlar o‘rtasida o‘ziga xos jihatlarga e’tibor qaratish talab etiladi. Zero, bolaning yoshiga ko‘ra faqatgina sonlardan iborat misollarni yechish uning mohiyatini tushunmaslik sabab tezda zeriktirib qo‘yishi tabiiy. Nuqul matnli masalalarni ishlash ham bolalarga qiyinchilik tug‘dirishi mumkin. Shuning uchun ham umumta’lim maktablari matematika darsliklarida misol va masalalar o‘ziga xos tizimda navbatma-navbat berilishi tartibga solingan.
Shu bois boshlang‘ich sinf matematika darslarida amaliy xarakterdagi masalalarni tuzishga va ularni yechishda turli sxemalardan foydalanishga e’tibor qaratishi kutilgan samara beradi.