5-Ma’ruza: Rеlyatsion algеbra va rеlyatsion hisoblash elеmеntlari

5-Ma’ruza: Rеlyatsion algеbra va rеlyatsion hisoblash elеmеntlari

1. 
   Munosabatlar ustida amallar
   
2. 
   Relyatsion ma’lumotlar bazasini asosiy tushunchalari
   
3. 
   Relyatsion algebra va uning amallari
   
4. 
   Rеlyatsion hisoblash elеmеntlari va ulardan foydalanish
   

Tayanch so‘zlar: dekard, kesishuv, birlashtirish, seleksiya, ayirma, domen, relyatsion algebra, relyatsion hisoblash.
Munosabatlar ustida amallar. Munosabatlar ustida har xil amallarni bajarish imkoniyati mavjud. Relyatsion ma’lumotlar modelini xususiyatlaridan biri ma’lumotlarni qayta ishlashni relyatsion algebra operatorlari (amallari) yordamida amalga oshirishdir. Relyatsion algebrada quyidagi 8 ta operator keng ishlatiladi. Ulardan 4 tasi an’anaviy to‘plamlar ustida bajarilishi mumkin bo‘lgan amallardir.
An’anaviy amallarga quyidagilar kiradi.

1. 
   Birlashtirish
   
2. 
   Kesishuv
   
3. 
   Ayirma
   
4. 
   Dekart ko‘paytma
   

Maxsus amallarga esa quyidagilar kiradi.

1. 
   Tanlash (seleksiya)
   
2. 
   Proeksiya
   
3. 
   Qo‘shish
   
4. 
   Bo‘lish
   

Munosabatlar ustida bajariladigan birlashtirish, kesishuv, ayiruv amallari operatorlarning tili yoki turi bo‘yicha mosligini talab etadi. Ikkita munosabat tipi bo‘yicha mos keladi, agarda ularda ekvivalent munosabat sxemasi bo‘lib:

• 
  ulardagi har bir daraja bir xil bo‘lsa yoki ular bir xil atribut to‘plamiga ega bo‘lsa;
  
• 
  sxema atributlarini shunday tartiblash mumkinki, bir xil o‘rinda turib solishtirilayotgan atributlari bir xil domenda aniqlangan bo‘lishi kerak bo‘ladi.
  

Birlashtirish amaliga quyidagi misol ko‘rib chiqiladi. Ikkita guruh jadvallari berilgan bo‘lsin va bu jadvallar o‘rtasida birlashtirish amalini bajarish talab etilsin.
2.5-jadval. 1-guruh haqida ma’lumot