5-Maъруза: Simmetrik ramalarni hisoblash. Statik noaniq ramalarni tayanch cho’kishiga hisoblash. Statik aniqmas sistemalarni temperatura ta’siriga hisoblash Reja

Noma’lumlarni guruhlash.
Ko’p oraliqli simmetrik ramalarni hisoblashda to’g’ri va teskari simmetrik bo’lgan epyuralar hosil qilish uchun noma’lumlar sifatida alohida kuchlar emas, balki kuchlar guruhi qabul qilinadi. Ikki noma’lumli rama misolida usulning mohiyatini bayon etamiz (7.15-rasm, a).
B erilgan rama ikki oraliqli bo’lib, sharnirli qo’zg’aluvchan tayanchlar ustunga nisbatan simmetrik joylashgan. Ramaning asosiy sistemasini tayanchlarni tashlab yuborish yo’li bilan hosil qilamiz. Yo’qotilgan bog’lanishlar o’rniga noma’lum reaksiya kuchlarini qo’yamiz (15-rasm, b). Biroq asosiy sistemani bunday olinishi hisob ishlarini soddalashtirishga olib kelmaydi. Kanonik tenglamalar sistemasi yaxlitligicha qolaveradi.

Hisob jarayonida ma’lum darajada soddalashuvga erishish maqsadida Z₁ reaksiyasini X₁ va X₂ noma’lumlarinining yig’indisi bilan, Z₂ reaksiya kuchini esa X₁ va X₂ noma’lumlarining ayirmasi bilan almashtiramiz (15-rasm, v). Natijada yakka kuchlar kuchlar guruhi bilan almashadi. Buning oqibatida to’g’ri (M₁) va teskari (M₂) simmetrik epyuralarga ega bo’ladi. (16-rasm, a).
M a’lumki bunday epyuralar Ko’paytmasi nolga teng bo’ladi, shunga ko’ra .Kanonik tenglamalar sistemasi esa alohida ikkita mustaqil tenglamalarga ajralib ketadi.
Mazkur tenglamalardan X₁ va X₂ noma’lumlari aniqlanadi, so’ngra yakunlovchi M epyurasi ko’riladi.


Mavzuga doir kengaytirilgan ma’lumotlar quyidagi manbalarda keltirilgan

1. 
   Q.S.Abdurashidov, B.A. Hobilov, N.J. To’ychiev, A.I. Rahimov “Qurilish mexanikasi” darslik, Tashkent, O’zbekiston nashriyoti, 1999 yil 175-179 betlardan olish mumkin.
   

Darslikni internetdagi manzili:
library.ziyonet.uz › book › download - qurilish mexanikasi.

2. 
   B.A. Hobilov “Qurilish mexanikasi” darslik Tashkent, O’zbekiston nashriyoti, 2015 yil 205-210 betlardan olish mumkin.
   

Darslikni internetdagi manzili:
library.ziyonet.uz › book- qurilish mexanikasi
yoki www.google.co.uz/search?biw=1024&bih=630&ei=1Mx5XvulAoKNrwT60YnIAw&q=Б.+А.+Ҳобилов+2015&oq=Б.+А.+Ҳобилов+2015&gs_l=psy-ab.3...21409.25208..26828...0.1..0.268.1359.0j2j4......0....2j1..gws-wiz.......0i71j33i160..26%3A200.FnH3y87Pe3E&ved=0ahUKEwj737mt4LLoAhWCxosKHfpoAjk4ChDh1QMICw&uact=5


3. NamMQI.uz dan, masofaviy ta’lim (talabalar uchun), fakulьtet nomi, kafedrani nami Qurilish mexanikasi fanining nomi, yo’nalish (BIQ, MKQ), kurs tanlash orqali olish mumkin.


4.X.SH. To’raev, M.H.Ismatov, F.X.Yo’ldashev, B.K.Javliev “Qurilish mexanikasi” nazariy asoslar va amaliy masalalar o’quv ko’llanma. Toshkent. Moliya nashriyoti 2002 yil 289-293 betlardan olish mumkin.