5-mavzu: atom va atom yadrosining tuzilishi. Reja

Bor postulatlari.

Shvetsariya olimi Balmer 1885 yil vodorodning ko’rinadigan spektridagi chiziqlarga mos keluvchi chastotalarni hisoblaydigan formulani chiqardi.
(1)
bu yerda R-Ridberg doimiysi bo’lib, uning son qiymati

n va m lar butun sonlarni qabul qiladi. Agar n=1 bo’lsa Laylan seriyasi, n=2 bo’lsa Balmer seriyasi, n=3 bo’lsa Pashen seriyasi, n=4 bo’lsa Brekket seriyasi, n=5 bo’lsa Pfund seriyasi hosil bo’ladi. Atom tuzlishi haqidagi Rezerford modeli bunday spektral qonuniyatlarni tushuntira olmaydi.
Daniya olimi Nils Bor 1913 yil atomning yangi modelini tuzishga harakat qilib ko’rdi. Shunga asosan u o’zining postulatlarini yaratdi.

1. 
   Elektronlar atomda ixtiyoriy orbitalar bo’yicha emas, balki aniq radiusli orbitalar bo’yicha harakatlanadi.
   
2. 
   Elektronlarning statsionar orbitalarida harakatlanishida energiya chiqarishi va yutilishi yuz bermaydi.
   
3. 
   Elektronning bir statsionar orbitadan boshqasiga o’tishi aniq kvant energiya chiqarilishi va yutilishi bilan sodir bo’ladi.
   

(1) bundan
(2)
bunga chastotalar sharti deyiladi.
Atomning o’lchami , yadroning o’lchami esa ni tashkil etadi.
(1) formulada E₁ – atomning birinchi statsionar holatidagi energiyasi, E₂ – uning ikkinchi statsionar holatidagi energiyasi. Agar E₁>E₂ bo’lsa, foton nurlanadi, E₁₂ bo’lsa foton yutiladi.

8. 
   Radioaktivlik. Alfa, Beta va Gamma nurlanishlar.
   

Tabiiy radioaktivlik 1896 yil fransuz olimi Bekkerel tomonidan ochilgan. U uran tuzlarining o’z – o’zidan, tashqi faktorlar ta’sirisiz qandaydir nurlar chiqarishini aniqladi.