5-mavzu: Global korrupsiya ijtimoiy madaniy inqiroz sifatida Vaqt soat Reja: Korrupsiya tushunchasining mazmun mohiyati va namoyon bolish xususiyatlari

Korrupsiyaga oid xukukbuzarlik — korrupsiya alomatlariga ega bulgan, sodir etilganligi uchun konun xujjatlarida javobgarlik nazarda tutilgan kilmish tushuniladi2.
Insoniyat tarixidan ma’lumki, korrupsiya jamiyatni emiradigan, shaxsni axlokiy jixatdan inkirozga uchratadigan, xar kaiday davlat iktisodiyotiga salbiy ta’sir kiladigan ijtimoiy illatdir. Prezidentimiz SH.M.Mirziyoev korrupsiyani moxiyati va unga karshi kurashish zarurligi xakida kuyidagi fikrii bejiz aytmagan edi: “Jamiyat rivojiga g‘ov bulayotgan yana bir illat - bu korrupsiya balosidir. Bunday xatarga karshi kurashish maksadida yakinda Konunchilik palatasi tomonidan kabul kilinib, Senatga yuborilgan “Korrupsiyaga karshi kurashish tugrisida’ti konunni tezrok amaliyotga joriy etish chora-tadbirlarini kurishimiz lozim. Bularning barchasi, uz navbatida, inson xukuk va manfaatlarini ishonchli ximoya kilish tizimini takomillashtirishga, xalkimizning davlat xokimiyatiga bulgan ishonchini yanada mustaxkamlashga xizmat kiladi’'1.
“YUridik atamalar komusiy lugati”da korrupsiya tushunchasiga “davlat funksiyalarini bajarish vakolatiga ega bulgan (yoki ularga tenglashtirilgan) shaxslarning nokonuniy tarzda moddiy va boshqa boyliklar, imtiyozlarni olishda o’z makomi va u bilan boglik imkoniyatlardan foydalanishi, shuningdek, bu boylik va imtiyozlarni jismoniy yoki yuridik shaxslar konunga xilof ravishda egallashiga imkon berishi”, deb ta’rif berilgan.
BMTning xalkaro mikyosda korrupsiyaga karshi kurash bo’yicha ma’lumotida shunday deyiladi: “Korrupsiya - bu shaxsiy naf ko’rish maksadlarida davlat xokimiyatini suiiste’mol kilish”dir. Korrupsiya tushunchasiga berilgan shu kabi ta’rif Jaxon bankining xozirgi dunyoda davlatning roliga bagishlangan xisobotida xam berilgan: korrupsiya – bu “shaxsiy naf kurish yulida davlat xokimiyatini suiiste’mol kilish”dir.
Aksariyat xollarda korrupsiya deganda davlat mansabdorlari tomonidan o’z shaxsiy manfatlarni ko’zlab boylik orttirish maksadida fukarolardan pora olishi, qonunga xilof ravishda boylik orttirishi tushuniladi. Lekin, umuman olganda, davlat mansabdorlarigina emas, balki, korxona yoki firmalarning menejerlari xam korrupsiyaga doir munosabatlarning ishtirokchilari bulishi mumkin. Bunda ko’pincha poralar pul bilan emas, balki boshka shakllarda olinadi; korrupsiyaga doir jinoyatlarning tashabbuskorlari ba’zan tadbirkorlar bulishi xam mumkin.
Korrupsiyaga karshi kurashish yo’llaridan biri bu davlat xizmatlari sifatini tubdan yaxshilash, ularning ko’lamini kengaytirish orkali axoli uchun kulay muxit yaratish va korrupsiyani keltirib chikaradigan xolatlarni kamaytirishdan iborat.
Olib borilayotgan isloxotlar samarasini yanada oshirish, davlat va jamiyatning xar tomonlama va jadal rivojlanishi uchun shart-sharoitlar yaratish, mamlakatimizni modernizasiya qilish xamda xayotning barcha soxalarini liberallashtirish bo’yicha ustuvor yo’nalishlarni amalga oshirish maksadida axoli va tadbirkorlarni o’ylantirayotgan dolzarb masalalarni xar tomonlama o’rganish, amaldagi konunchilik, xukukii qo’llash amaliyoti va ilgor xorijiy tajribani taxlil kilish, shuningdek keng jamoatchilik muxokamasi natijasida ishlab chikilgan xamda quyidagilarni nazarda tutadigan 2017 — 2021 yillarda O’zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yunalishi buyicha Harakatlar strategiyasi O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7 fevralda “O’zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish buyicha xarakatlar strategiyasi tugrisida”gi PF-4947-son Farmoni bilan tasdiklandi.
Strategiyaning 2.4. bandi bevosita Jinoyatchilikka karshi kurashish va xukukbuzarliklarning oldini olish tizimini takomillashtirish masalalariga karatilgan. Ushbu bandga asosan:
jinoyatchilikka karshi kurashish va xukukbuzarliklarning oldini olish borasidagi faoliyatni muvofiqlashtirishning samaradorligini oshirish;