5-mavzu: Global korrupsiya ijtimoiy madaniy inqiroz sifatida Vaqt soat Reja: Korrupsiya tushunchasining mazmun mohiyati va namoyon bolish xususiyatlari

sub’ektlarning makomiga kura:
a) xokimiyat organlaridagi korrupsiya;
b) xususiy sektordagi korrupsiya;
v) siyosatdagi korrupsiya yoki siyosiy korrupsiya;
darajasiga kura:
a) kuyi darajadagi korrupsiya;
b) yukori darajadagi korrupsiya;
v) vertikal korrupsiya;
ijtimoiy xavflilik darajasiga kura:
a) korrupsiya-kilmit:
b) korrupsiya-jinoyat.
Xokimiyat (ijroiya, vakillik va sud) organlaridagi korrupsiya xozirgi vaktda jaxonning deyarli barcha mamlakatlari, shu jumladan Uzbekistonda xam muxim muammolardan biri xisoblanadi. Bu turdagi korrupsiya jinoyatlarining uziga xos xususiyati shundan iboratki, ularni uzlari konunga rioya etishlari va uni muxofaza kilishlari lozim bulgan kishilar sodir etadi. Aksariyat mamlakatlarda bu jinoyatlar keng tarkalganligi, davlat apparati xodimlari korrupsiya tuzogiga ilinganligi mazkur mamlakatlarning konunchilarini poraxurlik, mansab mavkeini suiiste’mol kilish va boshka xavfli mansabdorlik jinoyatlariga karshi kat’iy choralar kurishga va, aksincha, mansabdorlarning uncha xavfli bulmagan va kuprok darajada tarkalgan jinoyatlariga jiddiy e’tibor bermaslik (masalan, uncha kimmat turmaydigan sovga olish jinoyat xisoblanmaydi) xolatlari uchrab turibdi.
Ayrim tadkikotchilar siyosiy korrupsiyani aloxida tadkik etib, uni korrupsiyaviy jinoyatlarning aloxida turi sifatida ajratib kursatadi. Ular asosan korrupsiyaning uchta asosiy shaklini keltiradi:
siyosiy: mansabdor shaxs yuzaga kelgan karindosh-urugchilik munosabatlari tufayli konunga zid xarakat kiladi;
1)jinoyat faoliyati bilan boglik bulib, mansabdor shaxslarni sotib olishga asoslangan. Ular esa mukofot puli olish evaziga gayrikonuniy xizmatlar kursatadi;
2)taraflardan biri uziga eng kulay tartib vujudga keltirish uchun jinoyatta mansabdor shaxslarning tegishli toifalarini izchillik bilan jalb etishni nazarda tutadi. Korrupsiyaning bu shakli uyushgan jinoyatchilik bilan mustaxkam boglangan bulib, mansabdor shaxslarga nisbatan sotib olish, provakasiya kilish va taxdid solishni anglatadi²