5-мавзу: Қишлоқ ХЎжалигида ижтимоий-иқтисодий жараёнларни прогнозлашда эконометрик оделлардан фойдаланиш

25,3	41,5
170,3
4	2006	25	42,7	175,2
5	2007	25,5	44,1	184,1
6	2008	24	44,4	194,1
7	2009	25,3	48,2	198,4
8	2010	25,4	45,9	194,9
9	2011	26,3	47,2	195,7
10	2012	26,4	47,3	203,7
11	2013	25,7	47,4	210,7
12	2014	26,1	47,9	213,6
13	2015	25,9	48,2	219,1
14	2016	23,4	47,9	225,1

1-жадвал
Ўсиб бораётган қишлоқ хўжалиги экинларнинг ҳар йили такрорланиб экилиши жараённини дискрет вақтли қатор (масалан, t- йиллар, - қишлоқ хўжалиги экинларининг ҳосилдорлиги, Т - кузатиш ҳажми) сифатида кўриб чиқишга асос бўлади. Маълумки, умумий ҳолда вақтли қатор тренд, тенденцияга нисбатан тебранишлар, мавсумийлик самараси ва тасодифий элемент каби тўртта компоненталардан иборатдир.
1-жадвалда келтирилган статистик маълумотларга асосланиб, қишлоқ хўжалиги экинларининг ҳосилдорлигини қайта ишлаш ва таҳлил қилишни дискрет вақтли қатор сифатида ўтказамиз. Қишлоқ хўжалиги экин-лари (пахта, буғдой, картошка) ҳосилдорлиги бўйича кузатилган маълумотларнинг координа-талар системасидаги геометрик тасвири биринчи навбатда тахминни келтириб чиқармоқда, бу эса ўрганилаётган жараённинг тренд қисми чизиқли боғданиш га эга деган гипотезани келтириб чиқаради.
а1, а2 параметрлари энг кичик квадратлар усули билан аниқланади, яъни кузатилган эксперимент маълумотларга асосланиб тузилган, қуйидаги нормал тенгламалар системасини ечиб топилади:
Энди 1-жадвалнинг статистик маълумотлари асосида ишчи жадвалларни тузиб, тенгламалар системасини энг кичик квадрат усуллар ёрдамида ечамиз ва чизиқли регрессия тенгламалари параметрларининг қийматларини топамиз.
У ҳолда қишлоқ хўжалиги экинлари ҳосилдорлигининг чизиқли трендларининг тенгламасини оламиз:
пахтани -
буғдойни -
картошкани -
Танланма маълумотлари асосида қишлоқ хўжалиги экинлари ҳосилдорлиги регрессия тенгламаларининг сонли характеристикаларини ҳисоблаймиз
(жадвал № 2
Умуман олганда, қишлоқ хўжалигидаги долзарб муаммоларни ҳал қилишнинг долзарб эҳтиёжи интеллектуал тадқиқотларни кенгайтириш ва иқтисодий, математик ва эконометрик усул ва моделлардан самарали фойдаланишни талаб қилади.