5-mavzu: mintaqaviy iqtisodiy siyоsat reja

2. Mintaqaviy iqtisodiy siyosat bo’yicha xorijiy tajribalar
Xorijiy adabiyotlarni o’rganish shuni ko’rsatadiki, hududlarni rivojlantirish va ishlab chiqarish kuchlarini joylashtirish bo’yicha turli mamlakatlarda xilma-xil yo’nalishlar mavjudligiga qaramay, ular o’rtasida tafovutlar kam, mintaqaviy iqtisodiy siyosatni amalga oshirishdagi maqsadlari esa quyidagi vazifalarni hal etishga qaratilgan:
- iqtisodiy qoloq mintaqalar rivojlanishini rag’batlantirish;
- markaziy hokimiyat vazifalarining katta qismini mahalliy davlat organlari zimmasiga yuklash;
- yirik shaharlarda sanoat ishlab chiqarishi to’planishini cheklash;
- yangi o’zlashtirilgan hududlarda ishlab chiqarishni joylashtirish va rivojlantirishni rag’batlantirishahri
Ko’plab mamlakatlarda mintaqaviy siyosat ichki imkoniyatlari va shart-sharoitlaridan kelib chiqib, turli hududlar uchun turlicha qo’llanilishi mumkin. Masalan, tug’ilishni kamaytirish siyosati nihoyatda qat’iy yo’lga qo’yilgan Xitoyning zichlik ko’rsatkichlari ancha past bo’lgan Uyg’ur-Syangan avtonom okrugi va Tibet uchun oilada bolalar soni cheklanmagan.
Rivojlangan mamlakatlar orasida Yaponiyaning bu sohadagi tajribasi alohida afzalliklarga ega. Aniq maqsadga yo’naltirilgan uzoq muddatli dasturlar izchil amalga oshirilishi natijasida Yaponiya tarixan qisqa davr ichida dunyodagi eng taraqqiy etgan mamlakatlar safidan joy oldi.

3. Mustaqillik yillarida O’zbekiston mintaqaviy siyosatining asosiy yo’nalishlari
Respublikamiz iqtisodiyotida ham bozor iqtisodiyotiga o’tayotgan boshqa mamlakatlardagi singari “samarali” usulni qo’llash bo’yicha muayyan ishlar amalga oshirilmoqda. Ko’plab foydalanilmayotgan zaxiralar ishga tushirilmoqda; yangi korxonalar asosan kommunikatsiyalar bilan yaxshi ta’minlangan kichik va o’rta shaharlarga joylashtirilmoqda; qishloq xo’jaligida tabiiy-iqlim sharoitiga mos ekinlar ekish joriy etilmoqda.
Respublikamiz mustaqillikka erishgandan keyin, birinchi navbatda boy tabiiy-iqtisodiy salohiyatga ega hudud va shaharlarni rivojlantirish, mintaqalar iqtisodiy taraqqiyotidagi tafovutlarni kamaytirishga alohida e’tibor berilmoqda. Qishloqda sanoatni, birinchi navbatda qishloq xo’jaligi mahsulotlarini qayta ishlaydigan korxonalarni ishga tushirish, ishlab chiqarish va ijtimoiy infratuzilma tizimini shakllantirish bo’yicha muayyan ishlar amalga oshirilmoqda.
Aholi tabiiy ko’payishida shahar va qishloq o’rtasidagi tafovutlar yaqqol sezilib turadi. Xususan yirik, sanoatlashgan va mahalliy millat vakillari nisbatan kam istiqomat qiladigan shaharlarda aholi tabiiy ko’payishi qishloq joylarga nisbatan bir necha bor past ekanini ko’rishimiz mumkin. Jumladan, Toshkent viloyatidagi Olmaliq, Ohangaron, CHirchiq shaharlarida tabiiy o’sish respublika o’rtacha ko’rsatkichiga nisbatan 3-5 marta kamdir.
Samarqand viloyati Urgut tumani aholi soni bo’yicha mamlakat ma’muriy-hududiy birliklari orasida eng yuqori o’rinni egallaydi. U yerda 335 ming kishi istiqomat qiladi. Buxoro viloyati qorovulbozor tumani esa, aksincha, aholisi eng kam hudud hisoblanadi. U yerda 13,6 ming kishi yashaydi.
Umuman, har bir tuman yoki shaharning o’ziga xos xususiyatlari haqida bu kabi misollarni yana ko’plab keltirish mumkin. Mamlakatning mintaqaviy-iqtisodiy siyosatini ishlab chiqish va amalga oshirishda ularning mana shunday alohida jihatlari albatta hisobga olinishi lozim.

Tayanch so’z va iboralar
Mintaqaviy iqtisodiy siyosatining mohiyati, maqsadi va vazifalari. Mintaqaviy iqtisodiy siyosatni amalga oshirish dastaklari. Mintaqaviy iqtisodiy siyosat bo’yicha xorijiy tajribalar. AKSH va Buyuk Britaniya tajribasi. Yevropa hamjamiyati mamlakaktlarining mintaqaviy siyosati. O’zbekistonda mintaqaviy iqtisodiy siyosatni amalga oshirilishi. Mintaqaviy iqtisodiy siyosatning asosiy yo’nalishlari.