5 ona tili docx

13
MORFOLOGIYA
Biror so‘roqqa javob bo‘lib, ko‘pincha atash ma’nosini bildiruvchi, gapda ma’lum
bir gap bo‘lagi yoki undalma vazifasida keladigan so‘zlar MUSTAQIL
SO‘ZLAR
sanaladi.
So‘roqqa
javob 
bo‘lmaydigan, 
atash
ma’nosini
bildirmaydigan so‘zlar YORDAMCHI SO‘ZLAR deyiladi.
Mustaqil: kitob, ruchka, keldim…
Yordamchi: va, lekin, hamda…
OT.
Shaxs, narsa-buyum, joy nomlarini bildirib, kim?, nima?, qayer?
so‘roqlariga javob bo‘luvchi mustaqil so‘zga ot deyiladi. Otlar son, egalik va
kelishik qo‘shimchalari bilan qo‘llanadi. Gapda otlar (barcha bo’laklar) bosh va
ikkinchi darajali bo‘lak, shuningdek, undalma vazifasida keladi. Otlar birlik va
ko‘plik sonda qo‘llanadi. Ko‘plik otlarga -lar qo‘shimchasini qo‘shib hosil
bo‘ladi: bola – birlik, bolalar – ko‘plik Bir turdagi narsa-buyumning nomini
bildirgan otlar turdosh ot deyiladi. M-n: qishloq, choynak, aka, daraxt. Ayrim
shaxs yoki narsa-buyumga atab qo‘yilgan nomlar atoqli ot deyiladi. Kishilarning
ism, familiyasi, joy hamda hayvonlarga atab qo‘yilgan nomlar, gazeta, jurnal,
kitob, tarixiy voqea kabilarning nomlari atoqli otlardir. M-n: Toshloq tumani,
«Gulxan» jurnali, Olapar. Atoqli otlar doimo bosh harf bilan yoziladi.
Kitob, gazeta, jurnal, kinofilm, binolar hamda tashkilotlarga atab qo‘yilgan nomlar
qo‘shtirnoq ichiga olinadi. Ammo shahar, kinoteatr, jamoa xo‘jaligi kishilar
nomiga qo‘yilgan bo‘lsa, qo‘shtirnoq ishlatilmaydi. Ularda nomidagi, nomli,
shahri, asarlari so‘zlari qo‘llanadi. M-n: “Bobur” bog’i, “Bahor” qahvaxonasi,
Bobur nomidagi jamoa xo’jaligi. Navoiy shahri. Navoiy asarlari.
Otlarga qo‘shilib, ularni o‘zidan keyin kelgan boshqa so‘zlarga tobelashtirib
bog‘lab keladigan qo‘shimchalarga KELISHIK qo‘shimchalari deyiladi.