5 ona tili docx

22
FONETIKA. GRAFIKA
Og‘zaki nutqning tovush tizimi
-
FONETIKA
Yozma nutqning harflar tizimi
-
GRAFIKA
So‘z va uning atash ma’nolari
-
LEKSIKOLOGIYA
So‘z turkumlari
-
MORFOLOGIYA
Gap va gapda so‘zlarning bog‘lanishi
-
SINTAKSIS
So‘zlash va yozish orqali fikr bayon qilishimiz NUTQ hisoblanadi.
Nutq ikki yo‘l bilan amalga oshiriladi. Tovushlar zanjiri asosida bayon qilingan
nutq og‘zaki nutq, harflar ketma-ketligi asosida bayon qilingan nutq esa yozma
nutq sanaladi.
Og‘zaki nutqning eng kichik, boshqa mayda bo‘lakka bo‘linmaydigan qismi -
nutq tovushi. Tovushning yozuvdagi ifodasi - harf deyiladi.
Unli tovushlar va undosh tovushlar.
O‘pkadan chiqayotgan havo og‘iz bo‘shlig‘ida hech qanday to‘siqqa uchramay
chiqishi natijasida hosil bo‘ladigan tovushlarga unli tovushlar deyiladi. Tilimizda
6 ta unli tovush bor: A, O, E, O‘, U, I.
Unlilar quyidagicha tasnif qilinadi:
NAMUNAVIY TESTLAR
1.
Tilning tovush tizimini qaysi bo‘lim
o‘rganadi?
A) leksikologiya
B) orfografiya
С) fonetika
D) grafika
2. Leksikologiyada nimalar o‘rganiladi?
A) so‘zning grammatik ma’nosi
B) so‘zning atash ma’nosi С) harf D) lug‘at
3. Qaysi maqolda faqat old qator lablanmagan
unlilar ishtirok etgan?
A) Ko’p so’zning ozi yaxshi, oz so’zning o’zi
yaxshi.
B) Oz so’z – soz so’z.
C) Hechdan kech yaxshi. D) Yer haydasang, kuz
hayda, Kuz haydamasang, yuz hayda.
4. Quyida berilgan tez aytishlarning qaysi birida
faqat lablanmagan unlilar ishtirok etgan?
A) Erkin ertagi ekin ekishni ertaga ertalab
eplaydi.
B) To'p-to'p ko'k koptok
C) O'tkir o'tkir o'roqda o't o'rdi.
D) Hali Vali, Soli sholi o'rdi.
5. Tarkibida faqat yuqori tor unlilar va undoshlar
qatnashgan so'zlar qatorini aniqlang.
A) kibor, musiqa
B) muhit, zehn
C) muqim, uyushiq
D) musiqa, lirika

---

23
O‘pkadan chiqayotgan havo og‘iz bo‘shlig‘ining ma’lum bir joyida yoki bo‘g‘izda
to‘siqqa uchrashidan hosil bo‘lgan tovushlar undosh tovushlar sanaladi.
Tilimizda quyidagi 24 ta undosh tovush (23 ta harf)bor: