51. Taklif, taklif chizig‘i va ularga ta’sir qiluvchi omillar nimalardan iborat?

51. Taklif, taklif chizig‘i va ularga ta’sir qiluvchi omillar nimalardan iborat?
Taklifning taklif chizig‘i bo‘yicha o‘zgarishiga, taklif miqdorining o‘zgarishi deyiladi. Taklif miqdorining o‘zgarishi, ya’ni taklifning taklif chizig‘i bo‘yicha o‘zgarishi, faqat narx ta’siri ostida bo‘ladi. Narxdan boshqa taklifga ta’sir qiluvchi omillar taklif chizig‘ini unga pastga yoki chapga-yuqoriga siljitadi. Taklif chizig‘ining o‘zini o‘ngga yoki chapga siljishiga taklifning o‘zgarishi deyiladi.
Taklif miqdori narxdan tashqari boshqa omillarga ham bog‘liqdir:

• 
  Ishlabchiqarishtexnologiyasi, (texnologiyadarajasiningo‘sishi, taklifchizig‘inio‘nggasiljitadi, nimauchundeganda, yangitexnologiyaishlabchiqarishxarajatlarinikamaytiradivaishlabchiqaruvchiberilgannarxdako‘proqmahsulotishlabchiqarishimkoniyatigaegabo‘ladi);
  
• 
  Resurslarnarxi (resurslarnarxioshganda, ishlabchiqarishxarajatlarioshadi, natijadaberilgannarxdaishlabchiqaruvchikamroqmahsulotishlabchiqarib, taklifqiladi, natijadataklifchizig‘ichapgasiljiydi, resurslarnarxikamayganda, yuqoridagiholatningaksibo‘ladi, ya’nitaklifoshadi, natijadataklifchizig‘io‘nggasiljiydi);
  
• 
  Ushbumahsulotniishlabchiqaruvchilarsonioshganda (ishlabchiqaruvchilarsoniningoshishi, umumiytaklifchizig‘inio‘nggasiljitadi);
  
• 
  Soliqlarvadotatsiyalar (soliqningortishinatijasida, taklifqilinadiganmahsulotmiqdorikamayadi, shusabablitaklifchizig‘ichapgasiljiydi; dotatsiyaberilgandayuqoridaginingaksibo‘ladi, ya’nitaklifchizig‘io‘nggasiljiydi).
  

Ko‘pomillitakliffunksiyasiquyidagiko‘rinishdabo‘ladi:

52. Taklif funksiyasi va taklif qonuni nima?

Taklif funksiyasi bir birlik tovar narxi bo‘lganda tovar sotuvchilar maksimal darajada qancha miqdorda tovar taklif qilishini ko‘rsatadi. Uning grafigi, talab funksiyasi grafigiday aniqlanadi.
Masalan, chiziqli taklif funksiyasi berilgan bo‘lsin:
,
bu taklif funksiyasi tovar narxiga bog‘liq bo‘lib, bu bog‘liqlik musbatdir, ya’ni narx (argument) o‘sishi taklifning (funksiyaning) o‘sishiga olib keladi. Taklif funksiyasi o‘suvchidir. Taklif funksiyasi grafigi talab funksiyasi grafigi kabi aniqlanadi.
TAKLIF QONUNI
baho bilan taklif o`rtasidagi bog`liqlik, ya’ni bahoning o`sishi bilan taklifning hajmi ortishi, bahoning pasayishi natijasida esa taklifning qisqarishi. Ushbu o`ziga xos bog`liqlikka taklif qonuni deyiladi. U ishlab chiqaruvchilarning past bahoga nisba
(asos) Taklif qonuni - narx bilan sotishga chiqariladigan tovarlar miqdori o`rtasidagi bilvosita yoki to`g`ridan to`g`ri bog`liqlikdir.
Taklif S harfi bilan belgilanadi va ta'minot degan ma'noni bildiradi. (ingl.Supply-taklif).

53. Noaniqlik va tavakkalchilik deganda nimani tushunasiz?

Noaniqlik sharoitida qaror qabul qilish deganda, to‘liq axborot bo‘lmaganda qaror qabul qilish tushuniladi. Biror voqea yoki hodisa to‘g‘risida axborot to‘liq bo‘lmasa, qabul qilingan qaror salbiy oqibatlarga, ya’ni ma’lum yo‘qotishlarga olib keladi. Ushbu yo‘qotishlar tavakkalchilikni bildiradi.

Noaniqlik sharoitida qaror qabul qilishda tavakkalchilik (yo‘qotish) darajasini bilish, uni oldini olish uchun, tavakkalchilik darajasini kamaytirish uchun, chora tadbirlar ko‘rishga imkon beradi.
Tavakkalchilikni o‘lchashning asosi ehtimol tushunchasi bilan bog‘liq. Amerikalik olim F.Nayt (1885-1974) ehtimolni ikki turga bo‘ladi: matematik, ya’ni oldindan aniqlash mumkin bo‘lgan ehtimol va statistik ehtimol. Birinchi tur ehtimolga tanganing raqam yoki gerb tomonini tushish ehtimoli ga tengligi yoki o‘ynaydigan olti qirrali toshning oltita raqamidan bittasini tushishi ehtimolining ga tengligi misol bo‘lishi mumkin.
Ikkinchi turdagi ehtimolni empirik, ya’ni faraz qilish yo‘li orqali aniqlash mumkin.

54. Ob’ekti va sub’ektiv ehtimollar va ular o‘rtasidag farq nimalardan iborat?

ehtimolni ob’ektiv ehtimol desak, u iqtisodiyotda kamroq uchraydi, ikkinchi turdagi ehtimol sub’ektiv ehtimol bo‘lib, biznesga xosdir. Ham ob’ektiv va ham sub’ektiv ehtimollar tavakkalchilik darajasini ifodalashda va tanlashda foydalaniladi. Ob’ektiv ehtimol o‘rtacha qiymatni aniqlashga yordam bersa, sub’ektiv ehtimol olinishi mumkin bo‘lgan natijalarning o‘zgaruvchanlik mezonini aniqlashga yordam beradi. Tavakkalchilikni miqdoriy aniqlash uchun biror voqea yoki hodisaning olib kelishi mumkin bo‘lgan oqibatlarini va bu oqibatlarning ehtimolini bilish kerak bo‘ladi.

55. Tavakkalchilikka moyillik haqida gapirib bering?

Tavakkalchilikka qiziqadigan inson undan bahra oladi. Bunday turdagi insonlarga o‘z taqdirini sinab ko‘rishdan bahramand bo‘lish uchun barqaror daromaddan voz kecha oladigan insonlar kiradi. Ular yutish ehtimoliga yuqori baho berib yuboradilar. Tavakkalchilikka moyillik grafigi keskin sur’atda ortib borayotgan parabola grafigi orqali ifodalanishi mumkin (3-rasm).