+55 kkal/mol

Asosiy qism

II BOB. OLINGAN NATIJALAR VA ULARNING TAXLILI

Sirka kislotasi sirka andigidini oksidlash natijasijda respublikamizda sanoat miqyosida ishlab chiqariladi. O‘z navbati sirka aldigidi metanni pirrolizlab olingan atsetilenga Kucherov reaksiyasi natijasida suv bo‘g‘i ta’sir ettirib olinadi.

Ushbu ishda sirka kislotani atsetilen bilan geterogen katalitik vinillash reaksiyasi tadqiq qilindi. Katalizator sifatida faollashtirilgan ko’mirga yoki granula xolatidagi γ-AL₂О₃ ga shimdirilgan Zn(CН₃COO)₂ dan foydalanildi. Bunda katalizatorn faol komponentining miqdori tashuvchi massasiga nisbatan 30%ni tashkil qildi. Jarayonda sirka kislotaning vinil efiri-vinilatsetat hosil bo‘lishi aniqlandi. Reaksiya quyidagi sxema bo‘yicha boradi.

Atsetilen va sirka kislotadan Zn(CН₃COO)₂ katalizatori ishtirokida vinilatsetat hosil bo‘lish mexanizmi atsetilenning katalizator sirtida faol markazga ( Zn²⁺ ioniga) adsorbsiyalanishi bilan tushuntiriladi.

Bunda rux va atsetilen orasida π-kompleks hosil bo‘ladi keyin esa faollangan (adsorbsiyalangan atsetilen molekulasining katalizator tarkibidagi kislota qoldig‘i) anioni bilan ichki kompleks ta’sirlashuvi sodir bo‘ladi. Oraliq birikmaga sirka kislota ta’siridan vinilatsetat hosil bo‘ladi va katalizator sirtidan ajratib chiqodi.

Dastlab vinillash jarayoni faollashtirilgan ko‘mirga yuttirilgan Zn(CН₃COO)₂ katalizatorligida olib boriladi. Bunda viniatsetat unumiga harorat ta’siri o‘rganildi. Olingan natijalar 1-jadvalda keltirilgan.

1-rasm. Sirka kislotasini geterogen–katalitik vinillash jarayoni reaktorining sxemasi.

1-gazgolder: 2-quritish uchun shubber; 3-reometr; 4-aralashtirgich; 5-reaktor; 6-dozator; 7-teremopara; 8-sovutgichlar; 9-yig‘gich; 10-gazgolder.
1-jadval.

Sirka kislotani vinillash uchun o’rganilgan muqobil sharoit quydagicha : katalizator γ-AL₂О₃ / Zn (CН₃COO)₂, harorati 220ºC, sirka kislota : atsetilen nisbati 1:1.