6 – лаборатория иши Қатлам нефтлари қовушқоқлигини аниқлаш

---

6 – лаборатория иши 
Қатлам нефтлари қовушқоқлигини аниқлаш 
Ишнинг мақсади: Қовушқоқликни аниқловчи усуллар билан танишиш 
ҳамда 
олинган 
натижаларга 
кўра 
суюқликларнинг 
технологик 
кўрсатгичларини белгилашдан иборат.
Қовушқоқлик кўрсатгичи асосий физик константлардан бири бўлиб, 
қозон, дезил ёқилғилари, нефть мойлари ҳамда, бошқа нефть
маҳсулотларидан фойдаланиш хоссаларини тавсифлайди. Унинг кўрсатиш 
миқдорига кўра нефть маҳсулотларини пуркалиш ва оқиши тўғрисида фикр 
юритиш мумкин.
Амалиётда бир-биридан фарқ қилувчи динамик, кинематик, шартли ва 
фойдали қовушқоқлик тушунчалари бор. Бу қовушқоқликлар асосан 
вискозиометр ёрдамида аниқланади. Бажараётган ишимиздан нефть
маҳсулотларининг кинематик қовушқоқлигини аниқлаш усули билан
танишамиз.
Вискозиометр 
усулида 
нефть 
маҳсулотларини 
кинематик
қовушқоқлигини аниқлаш.
Вискозиометр усули аниқланаётган ҳароратда Ньютон суюқлигига 
ўхшаш бўлган, суюқ нефть маҳсулотларининг кинематик қовушқоқлигини
аниқлаш учун фойдаланилади. Бу усулнинг асосий моҳияти маълум бир 
ҳажмдаги суюқликни ўз оғирлигига таъсирида маълум диаметрли
капиллиярдан оқиш вақтини аниқлашдан иборат.
Вискозиометрнинг умумий кўриниши. (3.1. расмда берилган).
Нефть маҳсулотларини тиниқлиги ва уларнинг қовушқоқлигига кўра 
вискозиометрнинг диаметри танланади, яъни қовушқоқлиги ўлчанаётган 
суюқликнинг оқиш вақти 40 секунт атрофида бўлиши керак.
 
Ишни бажариш тартиби
Тажрибани бажариш учун вискозиометрни тик ҳолатда штативга 
маҳкамлаб, термостат ичига ўрнатилади. Ўрнатилган пайтда вискозиометрни 
кенгайган бўлими (5) сув сатҳидан пастда туриши керак. (2.2. рамсга 
қаранг). Ўрнатилган вискозиометрга унинг кенг найчаси орқали (2) нефть
маҳсулотларидан 10 мисолида ва суюқлик 15 мин давомида белгиланган 
ҳароратда ушлаб турилади. Кейин найча оғзини бармоқ билан беркитиб 
ноксимон резина пуфакчаси (3) ёрдамида суюқликни М
1
нуқтасидан 
юқорироқ баландликкача сиқиб чиқарилади. Кейин суюқликни М1 
нуқтасидан М
2
нуқтасигача оқиб ўтиш вақти аниқланади.
Вақтини аниқлаш 3-4 марта такрорланади ва ўртача арифметик қиймати 
ҳисобланади. 
(тўр). 
Олинган 
натижалар 
2-жадвалга 
ёзилади. 
Текширилатотган суюқликнинг кинематик қовушқоқлиги қуйидаги ифода
орқали ҳисобланади;
)
/
(
2
'
*
с
мм
t
C
V
r
o

Бу ерда; тўр - суюқликнинг оқиш вақтининг ўртача арифметик
қиймати, сек.c – вискозиометрнинг ўзгармас сони

---

2 
V
L
h
q
r
С
*
*
8
/
*
*
4
*


Бу ерда; V – капилляри орқали оқаёнган суюқлик ҳажми, м
3
r – капиллярнинг радиуси, м
L – капиллярнинг узунлиги, м
q – аниқ ҳажмдаги суюқликнинг оқиш вақти, сек.
h – суюқлик устунининг баландлиги, м
Эслатма: C – нинг қиймати ҳар бир вискозиометрнинг паспортида 
берилган бўлади.
3.1. - расм
 
 
 
 
3.2. расм 
Капиллярвискозиометр VPJ-2 суюқлик қовушқоқлигини аниқлаш 
2-Вискозиометрнинг кенгайган асбобининг умумий чизмаси пайчаси
1-термостат, 2-сув 3- ноксимонрезинапуфаги, 3-контакттермометри 
5-суюқлик солинадиган, 4-иситувчи элемет термореле, 6-вискозиометр, 7- 
штатив 8-эл.матер, 9-металл.
ЎЛЧАШ НАТИЖАЛАРИ 
3-жадвал
№ 
Машсулот вискозиометр
“C” константаси 
Суюқлик ўқиб ўтган ватқ 
В, мм
2
/с 
Ўлчаш сони 
 
Текшириш учун саволлар 
1. Амалётда қандай турдаги қовушқоқликлар мавжуд? 

---

3 
2. Суюқликнинг кинематик қовушқоқлиги қандай ифода орқали 
аниқланади?
 
Бу номограммадан динамик қовушқоқликни аниқлаш стрелкалар билан 
кўрсатилган бўлиб, ҳисоблаш кетма - кетлиги қуйидагича:
 
Текшириш учун саволлар 
1. Газларнинг нисбий зичлиги қандай аниқланади? 
2. Газларнинг қовушқоқлиги нимага айтилади? 
3. Газларнинг динамик қовушқоқлигини аниқловчи С.Г. Иброҳимов 
номограммасини изоҳланг?